جلد 28، شماره 2 - ( 6-1404 )
جلد 28 شماره 2 صفحات 89-82 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Dehghan Tooranposhti A, Eslamitabar S, Sobhanian A. Comparative study of pharmaceutical pricing systems in Iran and selected countries. jha 2025; 28 (2) :82-89
URL: http://jha.iums.ac.ir/article-1-4592-fa.html
URL: http://jha.iums.ac.ir/article-1-4592-fa.html
دهقان توران پشتی علیرضا، اسلامی تبار شهریار، سبحانیان علی. بررسی تطبیقی نظام قیمت‌گذاری دارو در ایران با کشورهای منتخب. فصلنامه مدیریت سلامت. 1404; 28 (2) :82-89
1- گروه داروسازی، واحد علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2- دانشگاه علوم پزشکی هوشمند، وزارت بهداشت، ایران.
3- گروه مدیریت و اقتصاد دارو، واحد علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ،sasobhanian@yahoo.com
2- دانشگاه علوم پزشکی هوشمند، وزارت بهداشت، ایران.
3- گروه مدیریت و اقتصاد دارو، واحد علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ،
واژه‌های کلیدی: سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی، قوانین قیمت‌گذاری دارو، قیمت‌گذاری مرجع، قیمت‌گذاری مذاکره‌ای و مبتنی بر ارزش
متن کامل [PDF 543 kb]
(263 دریافت)
| چکیده (HTML) (366 مشاهده)
نظام دارویی ایران، همانند دیگر نظام‌های دارویی جهان، با مشکل بالا بودن هزینه داروهای جدید دست و پنجه نرم می‌کند. بدیهی است در چنین شرایطی، نظام قیمت‌گذاری دارویی ایران با ساختار، سیاست‌ها و مقررات گذشته، کارایی و اثربخشی لازم را نخواهد داشت. از آنجا که هزینه‌های دارویی بخش زیادی از هزینه‌های بهداشت و درمان کشور را به خود اختصاص می‌دهند و برای تهیه محصولات دارویی نیاز به تامین ارز می‌باشد، می‌توان ناکارایی در انتخاب و قیمت‌گذاری داروها را یکی از دلالیل اصلی اتلاف هزینه‌های بخش بهداشت و درمان دانست ]1[. سیاست و نظام دارویی حاکم بر ایران با عنوان نظام ژنریک شناخته می‌شوند که متولیان آن وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو می‌باشند. هدف اولیه از پیاده‌سازی طرح ژنریک افزایش تولیدات داخلی دارو، کاهش خروج ارز و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی برای تأمین دارو بوده است ]2[. از مشکلات اصلی در ایران، در کنار مشکلات نظام ژنریک، روش‌ها و راهبردهای سنتی قیمت‌گذاری برمبنای هزینه است که قیمت تمام شده دارو به روش افزایش جبرانی (Mark-up) محاسبه می‌شود ]3[.
با توجه به اینکه در کشورهای پیشگام در صنعت داروسازی مانند فرانسه، اسپانیا و ترکیه، راهبردهای دقیق و در مواردی متفاوت در حوزه قیمت‌گذاری دارو استفاده شده است]7-4[، بررسی و مقایسه نحوه اجرای قیمت‌گذاری مرجع در این کشورها با ایران می‌تواند منجر به بهبود و پیشرفت شرایط شود. بنابراین، در این پژوهش، راهبردها و سیاست‌های مختلف قیمت‌گذاری داروها در این کشورها و ایران مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.
روش ها
پژوهش حاضر از نوع تطبیقی- توصیفی است. کشورها از نظر سطح درآمد، موقعیت منطقه‌ای و جغرافیایی و میزان توسعه و پیشرفت در صنعت داروسازی بررسی و انتخاب شدند. فرانسه به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعت داروسازی در جهان و به نمایندگی از پیشرفته‌ترین کشورها در این صنعت و یک نمونه مناسب جهت الگوبرداری انتخاب شد. اسپانیا به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعت داروسازی اتحادیه اروپا با ابعاد بزرگ بازار دارویی و با توجه به تمایز نسبی نظام قیمت‌گذاری و پیروی از بزرگان این صنعت در قانون‌گذاری انتخاب شد. ترکیه از جمله کشورهایی است که در سال‌های اخیر روند رو به پیشرفت قابل‌توجهی در صنعت دارو داشته و تغییرات قابل ملاحظه‌ای در نظام سلامت خود ایجاد کرده است. همچنین، از نظر جغرافیایی و تشابه قانونی به ایران نزدیک است. از همین رو، ترکیه نیز به‌عنوان کشور سوم انتخاب شد. مقالات مرتبط، قوانین، مقررات و راهنماهای مربوطه در ایران و کشورهای منتخب بین سال‌های 1995-2021 مطالعه شد. سپس، این کشورها از نظر موضوعات مشترک، دارای اهمیت و موارد مورد بحث در منابع مقایسه شدند. از کتب چاپی و غیر چاپی، پایگاه‌های معتبر علمی- تخصصی مانند پابمد و پایگاه‌های حقوقی و دارویی جهانی و نیز وب‌سایت‌های رسمی وزارت بهداشت و درمان کشورهای منتخب جهت جمع آوری داده‌ها استفاده شد.
یافته ها
در جدول 1، به‌طور خلاصه مقایسه قیمت‌گذاری دارو بین ترکیه، اسپانیا، فرانسه و ایران آمده است]8-10[.
جدول 1. جدول مقایسه کلی قیمت‌گذاری دارو بین ترکیه، اسپانیا، فرانسه و ایران
متن کامل: (124 مشاهده)
مقدمه
نظام دارویی ایران، همانند دیگر نظام‌های دارویی جهان، با مشکل بالا بودن هزینه داروهای جدید دست و پنجه نرم می‌کند. بدیهی است در چنین شرایطی، نظام قیمت‌گذاری دارویی ایران با ساختار، سیاست‌ها و مقررات گذشته، کارایی و اثربخشی لازم را نخواهد داشت. از آنجا که هزینه‌های دارویی بخش زیادی از هزینه‌های بهداشت و درمان کشور را به خود اختصاص می‌دهند و برای تهیه محصولات دارویی نیاز به تامین ارز می‌باشد، می‌توان ناکارایی در انتخاب و قیمت‌گذاری داروها را یکی از دلالیل اصلی اتلاف هزینه‌های بخش بهداشت و درمان دانست ]1[. سیاست و نظام دارویی حاکم بر ایران با عنوان نظام ژنریک شناخته می‌شوند که متولیان آن وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو می‌باشند. هدف اولیه از پیاده‌سازی طرح ژنریک افزایش تولیدات داخلی دارو، کاهش خروج ارز و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی برای تأمین دارو بوده است ]2[. از مشکلات اصلی در ایران، در کنار مشکلات نظام ژنریک، روش‌ها و راهبردهای سنتی قیمت‌گذاری برمبنای هزینه است که قیمت تمام شده دارو به روش افزایش جبرانی (Mark-up) محاسبه می‌شود ]3[.
با توجه به اینکه در کشورهای پیشگام در صنعت داروسازی مانند فرانسه، اسپانیا و ترکیه، راهبردهای دقیق و در مواردی متفاوت در حوزه قیمت‌گذاری دارو استفاده شده است]7-4[، بررسی و مقایسه نحوه اجرای قیمت‌گذاری مرجع در این کشورها با ایران می‌تواند منجر به بهبود و پیشرفت شرایط شود. بنابراین، در این پژوهش، راهبردها و سیاست‌های مختلف قیمت‌گذاری داروها در این کشورها و ایران مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.
روش ها
پژوهش حاضر از نوع تطبیقی- توصیفی است. کشورها از نظر سطح درآمد، موقعیت منطقه‌ای و جغرافیایی و میزان توسعه و پیشرفت در صنعت داروسازی بررسی و انتخاب شدند. فرانسه به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعت داروسازی در جهان و به نمایندگی از پیشرفته‌ترین کشورها در این صنعت و یک نمونه مناسب جهت الگوبرداری انتخاب شد. اسپانیا به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعت داروسازی اتحادیه اروپا با ابعاد بزرگ بازار دارویی و با توجه به تمایز نسبی نظام قیمت‌گذاری و پیروی از بزرگان این صنعت در قانون‌گذاری انتخاب شد. ترکیه از جمله کشورهایی است که در سال‌های اخیر روند رو به پیشرفت قابل‌توجهی در صنعت دارو داشته و تغییرات قابل ملاحظه‌ای در نظام سلامت خود ایجاد کرده است. همچنین، از نظر جغرافیایی و تشابه قانونی به ایران نزدیک است. از همین رو، ترکیه نیز به‌عنوان کشور سوم انتخاب شد. مقالات مرتبط، قوانین، مقررات و راهنماهای مربوطه در ایران و کشورهای منتخب بین سال‌های 1995-2021 مطالعه شد. سپس، این کشورها از نظر موضوعات مشترک، دارای اهمیت و موارد مورد بحث در منابع مقایسه شدند. از کتب چاپی و غیر چاپی، پایگاه‌های معتبر علمی- تخصصی مانند پابمد و پایگاه‌های حقوقی و دارویی جهانی و نیز وب‌سایت‌های رسمی وزارت بهداشت و درمان کشورهای منتخب جهت جمع آوری داده‌ها استفاده شد.
یافته ها
در جدول 1، به‌طور خلاصه مقایسه قیمت‌گذاری دارو بین ترکیه، اسپانیا، فرانسه و ایران آمده است]8-10[.
جدول 1. جدول مقایسه کلی قیمت‌گذاری دارو بین ترکیه، اسپانیا، فرانسه و ایران
| ایران | فرانسه | اسپانیا | ترکیه | اساس کلی قیمت‌گذاری |
| طبق قوانین قیمت‌گذاری | براساس مذاکره قیمت‌گذاری | طبق قوانین قیمت‌گذاری | طبق قوانین قیمت‌گذاری | |
| قیمت‌گذاری اضافه بها و مرجع | تلفیقی از قیمت‌گذاری براساس ارزش و قیمت‌گذاری مرجع و مذاکره‌ای | تلفیقی از قیمت‌گذاری اضافه‌بها و مرجع | قیمت‌گذاری مرجع داخلی و خارجی | راهبردهای اصلی قیمت‌گذاری |
| بر روی تمام داروها | فقط بر روی داروهای برند اصلی | فقط بر روی داروهای برند اصلی | بر روی تمام داروها | کنترل مستقیم قیمت |
| اعمال می‌شود | اعمال می‌شود | اعمال می‌شود | اعمال می‌شود | قیمت‌گذاری مرجع |
| انجام می‌شود | انجام می‌شود | انجام می‌شود | انجام می‌شود | قیمت‌گذاری متفاوت بین ژنریک‌ها و داروهای برند |
| انجام نمی‌شود | قراردادهای بر اساس حجم فروش و تخفیف اجباری | بازگشت وجه و تخفیف اجباری | انجام نمی‌شود | کاهش قیمت و تخفیف |
| براساس بازه قیمتی تمام شده دارو | براساس بازه قیمتی تمام شده دارو | براساس بازه قیمتی تمام شده دارو | براساس بازه قیمتی تمام شده دارو | نحوه تعیین درصد اضافه‌بها |
| کمیسیون قیمت‌گذاری دارو (وابسته به سازمان غذا و دارو) | کمیته اقتصادی محصولات مراقبت‌های بهداشتی | کمیته میان وزارتی قیمت‌گذاری و بازپرداخت | آژانس دارویی و تجهیزات پزشکی |
| متولی قیمت‌گذاری دارو |
بحث
تولیدکنندگان دارو همواره به دنبال افزایش حداکثری سود محصولات خود هستند که یکی از طرق اصلی این مهم، قیمت‌گذاری است. از طرفی، دارو نقش اساسی در بحث سلامت و بهداشت هر جامعه دارد و درصد قابل توجهی از هزینه‌های بخش بهداشت و درمان را به خود اختصاص می‌دهد. قیمت‌گذاری نامناسب داروها اثرات جبران‌ناپذیری بر سلامت جامعه، کیفیت محصولات در دسترس بیمار و در نهایت خدمات ارائه شده در بخش بهداشت و درمان به همراه دارد. بنابراین، هر جامعه‌ای به تدوین قوانین و مقرراتی جامع برای تنظیم و کنترل قیمت‌گذاری دارو نیاز دارد]3-1[. بیشتر دولت‌ها دارای قوانین و مقررات ملی هستند که به‌طور خاص قیمت‌گذاری داروها را در بر می‌گیرد. این قوانین توسط نهاد یا کمیته‌ای متشکل از ذی‌نفعان این صنعت و دولت تدوین و اجرا می‌شود. در سه کشور اسپانیا، فرانسه و ترکیه، برای هر دسته از داروها شامل وارداتی، برند اصلی، ژنریک و غیره قوانین متفاوت و شفافی در حوزه قیمت‌گذاری وجود دارد که همزمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در آن در نظر گرفته شده است. این موضوع باعث پیشرفت و نوآوری صنعت دارو و در عین حال حفظ کیفیت و دسترسی آسان بیمار به داروها شده است]7-4[.
در حال حاضر، یکی از چالش‌های اصلی در صنعت داروسازی ایران رسیدن به نقطه تعادل بین قیمت و سایر ویژگی‌ها همچون کیفیت و نوآوری داروها است. در مقایسه با کشورهای مورد مطالعه، برخی از ضعف‌های اصلی در ساختار قیمت‌گذاری ایران نمایان می‌شود که از میان آنها می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری، عدم شفافیت کامل روند قیمت‌گذاری، غیرقابل پیش‌بینی بودن قیمت‌ها برای صاحبان صنعت و بی‌توجهی به مذاکرات توافقی در روند قیمت‌گذاری بین ذی‌نفعان و نهادهای تصمیم‌گیرنده اشاره کرد.
بر اساس نتایج، در ترکیه، کنترل مستقیم قیمت بر روی تمام داروها اعمال می‌شود و نظام قیمت‌گذاری مرجع خارجی و داخلی در کنار مذاکره با تولیدکنندگان، راهبردهای اصلی قیمت‌گذاری دارو است. برای تفکیک داروهای شامل بازپرداخت، فهرستی به نام "فهرست مثبت" وجود دارد. در ترکیه، پایین‌ترین قیمت موجود در بین کشورهای مرجع (شامل اسپانیا، فرانسه، پرتغال، یونان و ایتالیا) به‌عنوان قیمت مرجع در نظر گرفته می‌شود. قیمت خرده‌فروشی پس از اعمال نرخ ثابت یورو به قیمت درب کارخانه و حاشیه سود عمده‌فروش و داروخانه و مالیات، تعیین می‌شود ]8[.
در اسپانیا، کنترل مستقیم قیمت فقط بر روی داروهایی اعمال می‌شود که در فهرست بازپرداخت قرار دارند و داروهای خارج از این فهرست به‌طور آزادانه قیمت‌گذاری می‌شوند. نظام قیمت‌گذاری در اسپانیا تلفیقی از اضافه‌بها، قیمت‌گذاری مذاکره‌ای، قیمت‌گذاری مرجع و قیمت‌گذاری براساس ارزش می‌باشد. همچنین در اسپانیا، در تعیین قیمت براساس هزینه، هزینه‌های تولید، تحقیق و توسعه، بازاریابی و سایر هزینه‌های تجاری و اداری مورد توجه قرار می‌گیرند. در اسپانیا، بسته به نوع داروها (نوآورانه و تحت پتنت یا داروهای ژنریک) از راهبردهای مختلفی استفاده می‌شود. در این کشور، فهرستی برای تفکیک داروهای شامل بازپرداخت (مانند کشور ترکیه) وجود دارد. در اسپانیا، 14 کشور برای قیمت‌گذاری مرجع خارجی در نظر گرفته می‌شوند و قیمت نباید از کمترین قیمت آن دارو در این 14 کشور بیشتر باشد ]9[.
در فرانسه، مانند اسپانیا، کنترل مستقیم قیمت فقط بر روی داروهای موجود در فهرست بازپرداخت اعمال می‌شود و داروهای خارج از این فهرست آزادانه قیمت‌گذاری می‌شوند. قیمت‌گذاری داروهای خاص به‌صورت نیمه‌کنترلی و از طریق مذاکره تعیین می‌شود. راهبرد اصلی در فرانسه، نظام قیمت‌گذاری مذاکره‌ای و مبتنی بر ارزش است و در کنار آن از قیمت‌گذاری مرجع استفاده می‌شود. نظام قیمت‌گذاری براساس هزینه در فرانسه جایگاهی ندارد. در فرانسه، چهار کشور آلمان، ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا به‌عنوان کشورهای مرجع در نظر گرفته می‌شوند. مانند ترکیه، اسپانیا و فرانسه نیز دارای فهرست مثبت هستند که در آن داروهای تحت پوشش بازپرداخت مشخص شده است ]10[.
در ایران، مانند فرانسه و اسپانیا، کنترل مستقیم قیمت بر روی داروها صورت می‌گیرد ولی داروهای بدون نسخه از این قاعده مستثنی است. همچنین، همانند تمام کشورهای مورد مطالعه، فهرست مثبت برای داروهای تحت پوشش بیمه وجود دارد. در حال حاضر، اساس قیمت‌گذاری در ایران نظام قیمت‌گذاری مرجع خارجی (مانند سه کشور دیگر) در کنار پیشنهاد تولیدکننده است ولی همچنان برای برخی از دسته‌های دارویی، قیمت‌گذاری برمبنای هزینه تمام‌شده و اضافه‌بها است (در گذشته، تمام داروها در ایران از این طریق قیمت‌گذاری می‌شدند). قیمت‌گذاری داروهای تحت پتنت، برند اصلی، ژنریک و غیره هر کدام از روند خاص و متفاوتی پیروی می‌کنند. کشورهای مرجع مورد نظر ایران شامل یونان، مجارستان، ترکیه، اسپانیا و آفریقای جنوبی است و قیمت مرجع معادل کمترین قیمت عمده‌فروشی بین کشورهای مورد اشاره و یا قیمت درب کارخانه سازنده می‌باشد.
محدودیت‌ها
این پژوهش از جنبه علم داروسازی و گرایش اقتصاد و مدیریت دارو به موضوع قوانین و مقررات قیمت‌گذاری دارو پرداخته است. با توجه به میان رشته‌ای بودن این موضوع و ارتباط آن با هر دو علم حقوق و داروسازی، بهتر است تا پژوهشگران حوزه‌ی حقوق نیز به بررسی تخصصی این موضوع از دیدگاه علم حقوق بپردازند. همچنین، با توجه به پیچیدگی‌های رقابت و محدودیت‌های قانونی در صنعت دارو، تولیدکنندگان معمولا بیشتر از سایر اجزا این زنجیره، تحت فشار قرار می‌گیرند. بنابراین، برای افزایش کیفیت و بهره‌وری، چه برای تولیدکنندگان و چه برای مصرف‌کنندگان، باید دقت و بررسی بیشتری در تعیین سایر شاخص‌های تاثیرگذار در حوزه قیمت‌گذاری دارو انجام شود.
نتیجه‌گیری
یکی از تغییراتی که در سال‌های اخیر در روند قیمت‌گذاری دارو در ایران اعمال شده است، کنار گذاشتن روش اضافه‌بها (که روشی غیر منعطف و منسوخ است) و تعیین قیمت دارو با نظر کمیته قیمت‌گذاری، مشورت با تولیدکنندگان و با استفاده از روش قیمت‌گذاری مرجع است که این تغییر باعث بهبود زیادی در شرایط قیمت‌گذاری داروها شده است. روش قیمت‌گذاری مذاکره‌ای و مرجع، از روش‌های اصلی مورد استفاده در کشورهای پیشگام در دنیا و همچنین کشورهای مورد مطالعه می‌باشد. متغیرها و قوانین تأثیرگذار در روند قیمت‌گذاری دارویی در ایران از طرف کمیسیون قیمت‌گذاری منتشر می‌شود که در سال‌های اخیر مانند سایر کشورهای پیشرفته انجام شده است. برخی از این متغیرها شامل نوسانات نرخ ارز، تعرفه‌های گمرکی، هزینه‌های مالی شرکت و نرخ تورم عمومی است که متاسفانه هنوز به‌طور کامل در روند قیمت‌گذاری مورد توجه قرار نگرفته‌اند و این موضوع باعث عدم شفافیت روند قیمت‌گذاری شده است. از طرفی، ذی‌نفعان بازار دارویی نمی‌توانند به درستی قیمت محصولات خود را پیش‌بینی کنند و این موضوع نیازمند توجه خاص می‌باشد.
اعلان‌ها
ملاحظات اخلاقی: مورد ندارد.
حمایت مالی: این پژوهش فاقد حامی مالی بوده و تمام هزینه‌های انجام آن توسط نویسندگان پرداخت شده است.
تضاد منافع: نویسندگان اعلام می‌دارند که هیچگونه تضاد منافعی وجود ندارد.
مشارکت نویسندگان: علیرضا دهقان توران پشتی: مفهوم‌سازی، طراحی مطالعه، تحلیل داده‌ها، نگارش-پیشنویس؛ شهریار اسلامی تبار: طراحی مطالعه ، نگارش- بررسی و ویرایش ؛ سید علی سبحانیان: طراحی مطالعه ، تحلیل داده‌ها، سرپرستی
رضایت برای انتشار: مورد ندارد.
دسترسی به داده ها: داده‌های استفاده شده در این مطالعه از طریق ایمیل نویسنده مسئول در دسترس می‌باشد.
استفاده از هوش مصنوعی: جهت ویرایش بخش انگلیسی این مقاله از برنامه Grammarly استفاده شده است. تمام محتوای ویرایش شده با این برنامه توسط نویسندگان بررسی و تایید شده است.
تشکر و قدردانی: این مقاله حاصل نتایج پایان‌نامه دکتری عمومی داروسازی در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با همین عنوان تهران می‌باشد که در تاریخ 30/03/1401 و با کد 13632327526190226018162586655 مصوب شده است. بهدین وسیله از کلیه همکاران محترمی که در انجام این تحقیق مشارکت داشته‌اند، تشکر و قدردانی می‌شود.
تولیدکنندگان دارو همواره به دنبال افزایش حداکثری سود محصولات خود هستند که یکی از طرق اصلی این مهم، قیمت‌گذاری است. از طرفی، دارو نقش اساسی در بحث سلامت و بهداشت هر جامعه دارد و درصد قابل توجهی از هزینه‌های بخش بهداشت و درمان را به خود اختصاص می‌دهد. قیمت‌گذاری نامناسب داروها اثرات جبران‌ناپذیری بر سلامت جامعه، کیفیت محصولات در دسترس بیمار و در نهایت خدمات ارائه شده در بخش بهداشت و درمان به همراه دارد. بنابراین، هر جامعه‌ای به تدوین قوانین و مقرراتی جامع برای تنظیم و کنترل قیمت‌گذاری دارو نیاز دارد]3-1[. بیشتر دولت‌ها دارای قوانین و مقررات ملی هستند که به‌طور خاص قیمت‌گذاری داروها را در بر می‌گیرد. این قوانین توسط نهاد یا کمیته‌ای متشکل از ذی‌نفعان این صنعت و دولت تدوین و اجرا می‌شود. در سه کشور اسپانیا، فرانسه و ترکیه، برای هر دسته از داروها شامل وارداتی، برند اصلی، ژنریک و غیره قوانین متفاوت و شفافی در حوزه قیمت‌گذاری وجود دارد که همزمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در آن در نظر گرفته شده است. این موضوع باعث پیشرفت و نوآوری صنعت دارو و در عین حال حفظ کیفیت و دسترسی آسان بیمار به داروها شده است]7-4[.
در حال حاضر، یکی از چالش‌های اصلی در صنعت داروسازی ایران رسیدن به نقطه تعادل بین قیمت و سایر ویژگی‌ها همچون کیفیت و نوآوری داروها است. در مقایسه با کشورهای مورد مطالعه، برخی از ضعف‌های اصلی در ساختار قیمت‌گذاری ایران نمایان می‌شود که از میان آنها می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری، عدم شفافیت کامل روند قیمت‌گذاری، غیرقابل پیش‌بینی بودن قیمت‌ها برای صاحبان صنعت و بی‌توجهی به مذاکرات توافقی در روند قیمت‌گذاری بین ذی‌نفعان و نهادهای تصمیم‌گیرنده اشاره کرد.
بر اساس نتایج، در ترکیه، کنترل مستقیم قیمت بر روی تمام داروها اعمال می‌شود و نظام قیمت‌گذاری مرجع خارجی و داخلی در کنار مذاکره با تولیدکنندگان، راهبردهای اصلی قیمت‌گذاری دارو است. برای تفکیک داروهای شامل بازپرداخت، فهرستی به نام "فهرست مثبت" وجود دارد. در ترکیه، پایین‌ترین قیمت موجود در بین کشورهای مرجع (شامل اسپانیا، فرانسه، پرتغال، یونان و ایتالیا) به‌عنوان قیمت مرجع در نظر گرفته می‌شود. قیمت خرده‌فروشی پس از اعمال نرخ ثابت یورو به قیمت درب کارخانه و حاشیه سود عمده‌فروش و داروخانه و مالیات، تعیین می‌شود ]8[.
در اسپانیا، کنترل مستقیم قیمت فقط بر روی داروهایی اعمال می‌شود که در فهرست بازپرداخت قرار دارند و داروهای خارج از این فهرست به‌طور آزادانه قیمت‌گذاری می‌شوند. نظام قیمت‌گذاری در اسپانیا تلفیقی از اضافه‌بها، قیمت‌گذاری مذاکره‌ای، قیمت‌گذاری مرجع و قیمت‌گذاری براساس ارزش می‌باشد. همچنین در اسپانیا، در تعیین قیمت براساس هزینه، هزینه‌های تولید، تحقیق و توسعه، بازاریابی و سایر هزینه‌های تجاری و اداری مورد توجه قرار می‌گیرند. در اسپانیا، بسته به نوع داروها (نوآورانه و تحت پتنت یا داروهای ژنریک) از راهبردهای مختلفی استفاده می‌شود. در این کشور، فهرستی برای تفکیک داروهای شامل بازپرداخت (مانند کشور ترکیه) وجود دارد. در اسپانیا، 14 کشور برای قیمت‌گذاری مرجع خارجی در نظر گرفته می‌شوند و قیمت نباید از کمترین قیمت آن دارو در این 14 کشور بیشتر باشد ]9[.
در فرانسه، مانند اسپانیا، کنترل مستقیم قیمت فقط بر روی داروهای موجود در فهرست بازپرداخت اعمال می‌شود و داروهای خارج از این فهرست آزادانه قیمت‌گذاری می‌شوند. قیمت‌گذاری داروهای خاص به‌صورت نیمه‌کنترلی و از طریق مذاکره تعیین می‌شود. راهبرد اصلی در فرانسه، نظام قیمت‌گذاری مذاکره‌ای و مبتنی بر ارزش است و در کنار آن از قیمت‌گذاری مرجع استفاده می‌شود. نظام قیمت‌گذاری براساس هزینه در فرانسه جایگاهی ندارد. در فرانسه، چهار کشور آلمان، ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا به‌عنوان کشورهای مرجع در نظر گرفته می‌شوند. مانند ترکیه، اسپانیا و فرانسه نیز دارای فهرست مثبت هستند که در آن داروهای تحت پوشش بازپرداخت مشخص شده است ]10[.
در ایران، مانند فرانسه و اسپانیا، کنترل مستقیم قیمت بر روی داروها صورت می‌گیرد ولی داروهای بدون نسخه از این قاعده مستثنی است. همچنین، همانند تمام کشورهای مورد مطالعه، فهرست مثبت برای داروهای تحت پوشش بیمه وجود دارد. در حال حاضر، اساس قیمت‌گذاری در ایران نظام قیمت‌گذاری مرجع خارجی (مانند سه کشور دیگر) در کنار پیشنهاد تولیدکننده است ولی همچنان برای برخی از دسته‌های دارویی، قیمت‌گذاری برمبنای هزینه تمام‌شده و اضافه‌بها است (در گذشته، تمام داروها در ایران از این طریق قیمت‌گذاری می‌شدند). قیمت‌گذاری داروهای تحت پتنت، برند اصلی، ژنریک و غیره هر کدام از روند خاص و متفاوتی پیروی می‌کنند. کشورهای مرجع مورد نظر ایران شامل یونان، مجارستان، ترکیه، اسپانیا و آفریقای جنوبی است و قیمت مرجع معادل کمترین قیمت عمده‌فروشی بین کشورهای مورد اشاره و یا قیمت درب کارخانه سازنده می‌باشد.
محدودیت‌ها
این پژوهش از جنبه علم داروسازی و گرایش اقتصاد و مدیریت دارو به موضوع قوانین و مقررات قیمت‌گذاری دارو پرداخته است. با توجه به میان رشته‌ای بودن این موضوع و ارتباط آن با هر دو علم حقوق و داروسازی، بهتر است تا پژوهشگران حوزه‌ی حقوق نیز به بررسی تخصصی این موضوع از دیدگاه علم حقوق بپردازند. همچنین، با توجه به پیچیدگی‌های رقابت و محدودیت‌های قانونی در صنعت دارو، تولیدکنندگان معمولا بیشتر از سایر اجزا این زنجیره، تحت فشار قرار می‌گیرند. بنابراین، برای افزایش کیفیت و بهره‌وری، چه برای تولیدکنندگان و چه برای مصرف‌کنندگان، باید دقت و بررسی بیشتری در تعیین سایر شاخص‌های تاثیرگذار در حوزه قیمت‌گذاری دارو انجام شود.
نتیجه‌گیری
یکی از تغییراتی که در سال‌های اخیر در روند قیمت‌گذاری دارو در ایران اعمال شده است، کنار گذاشتن روش اضافه‌بها (که روشی غیر منعطف و منسوخ است) و تعیین قیمت دارو با نظر کمیته قیمت‌گذاری، مشورت با تولیدکنندگان و با استفاده از روش قیمت‌گذاری مرجع است که این تغییر باعث بهبود زیادی در شرایط قیمت‌گذاری داروها شده است. روش قیمت‌گذاری مذاکره‌ای و مرجع، از روش‌های اصلی مورد استفاده در کشورهای پیشگام در دنیا و همچنین کشورهای مورد مطالعه می‌باشد. متغیرها و قوانین تأثیرگذار در روند قیمت‌گذاری دارویی در ایران از طرف کمیسیون قیمت‌گذاری منتشر می‌شود که در سال‌های اخیر مانند سایر کشورهای پیشرفته انجام شده است. برخی از این متغیرها شامل نوسانات نرخ ارز، تعرفه‌های گمرکی، هزینه‌های مالی شرکت و نرخ تورم عمومی است که متاسفانه هنوز به‌طور کامل در روند قیمت‌گذاری مورد توجه قرار نگرفته‌اند و این موضوع باعث عدم شفافیت روند قیمت‌گذاری شده است. از طرفی، ذی‌نفعان بازار دارویی نمی‌توانند به درستی قیمت محصولات خود را پیش‌بینی کنند و این موضوع نیازمند توجه خاص می‌باشد.
اعلان‌ها
ملاحظات اخلاقی: مورد ندارد.
حمایت مالی: این پژوهش فاقد حامی مالی بوده و تمام هزینه‌های انجام آن توسط نویسندگان پرداخت شده است.
تضاد منافع: نویسندگان اعلام می‌دارند که هیچگونه تضاد منافعی وجود ندارد.
مشارکت نویسندگان: علیرضا دهقان توران پشتی: مفهوم‌سازی، طراحی مطالعه، تحلیل داده‌ها، نگارش-پیشنویس؛ شهریار اسلامی تبار: طراحی مطالعه ، نگارش- بررسی و ویرایش ؛ سید علی سبحانیان: طراحی مطالعه ، تحلیل داده‌ها، سرپرستی
رضایت برای انتشار: مورد ندارد.
دسترسی به داده ها: داده‌های استفاده شده در این مطالعه از طریق ایمیل نویسنده مسئول در دسترس می‌باشد.
استفاده از هوش مصنوعی: جهت ویرایش بخش انگلیسی این مقاله از برنامه Grammarly استفاده شده است. تمام محتوای ویرایش شده با این برنامه توسط نویسندگان بررسی و تایید شده است.
تشکر و قدردانی: این مقاله حاصل نتایج پایان‌نامه دکتری عمومی داروسازی در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با همین عنوان تهران می‌باشد که در تاریخ 30/03/1401 و با کد 13632327526190226018162586655 مصوب شده است. بهدین وسیله از کلیه همکاران محترمی که در انجام این تحقیق مشارکت داشته‌اند، تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مقاله: گزارش کوتاه |
موضوع مقاله:
مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
دریافت: 1404/4/29 | پذیرش: 1404/6/5 | انتشار: 1404/7/19
دریافت: 1404/4/29 | پذیرش: 1404/6/5 | انتشار: 1404/7/19
فهرست منابع
1. Miraldo M. Reference pricing and firms' pricing strategies. Journal of Health Economics. 2009; 28(1): 176-97. [DOI:10.1016/j.jhealeco.2008.09.006]
2. Jafari M, Rezaeizadeh MJ, Abbasi B. Investigating the regulations governing the distribution and pricing of the Iranian pharmaceutical system from the perspective of the right to health. Journal of Medicine Spiritual Cultivation. 2021; 29(4): 296-301. [In Persian]. Available from: https://www.magiran.com/p2276391
3. Varmaghani M, Hashemi-Meshkini A, Abdollahiasl A, Heidari E, Zekri H-S, Yaghoubifard S, et al. An overview to pharmaceutical financing in Iran. Journal of Pharmacoeconomics and Pharmaceutical Management. 2016; 2(1-2): 45-9. Available from: https://jppm.tums.ac.ir/index.php/jppm/article/view/43
4. Howe A. Understanding pharmaceutical pricing in the United States. Economics Honors Papers. 2020; 32: 1-49. Available from: https://digitalcommons.conncoll.edu/econhp/32
5. Motevalli MH, Dowlati Beirami A, Salimi A, Yousefi N. Comparison of price regarding the domesticly produced medicine with the price of the similar generic medicine in India. Quarterly Journal of Management Strategies in Health System. 2022 Mar; 6(4): 353-62. [DOI:10.18502/mshsj.v6i4.8989]
6. Islami Tabar Sh, Iame E, Anwar F. Legal considerations of pricing in the pharmaceutical industry in Iran and selected countries. Journal of New Achievements in Public Law. 2022; (3): 1-22. [In Persian]. Available from: https://www.magiran.com/p2579798
7. Ashrafi Shahmirzadi N, Abdollahiasl A, Kebriaeezadeh A. Assessment of influential variables in the pricing of locally manufactured pharmaceuticals: current challenging situation in Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Research. 2021; 20(1): 283-95. [DOI:10.22037/ijpr.2020.112288.13662]
8. Tatar M. Short pharmaceutical pricing and reimbursement information (PPRI) pharma profile: Turkey. WHO Collaborating Centre for Pharmaceutical Pricing and Reimbursement Policies. 2017.
9. Vogler S. Pharmaceutical pricing and reimbursement information (PPRI) pharma briefs: Spain. Commissioned by the Austrian Federal Ministry of Social Affairs, Health, Care and Consumer Protection. 2020.
10. Vogler S. Pharmaceutical pricing and reimbursement information (PPRI) pharma briefs: France. Commissioned by the Austrian Federal Ministry of Social Affairs, Health, Care and Consumer Protection. 2020.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
