جلد 27، شماره 3 - ( 9-1403 )
جلد 27 شماره 3 صفحات 16-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sarbaz M, Mousavi Baigi S F, Salehzade Z, Norouzi Aval R, Esmaeili M, Kimiafar K. Security barriers and facilitators in the use of mobile health applications from the perspective of paramedical students at Mashhad university of medical sciences: a descriptive cross-sectional Study. jha 2024; 27 (3) :1-16
URL: http://jha.iums.ac.ir/article-1-4545-fa.html
URL: http://jha.iums.ac.ir/article-1-4545-fa.html
سرباز معصومه، موسوی بایگی سیده فاطمه، صالح زاده زهرا، نوروزی اول ریحانه، اسماعیلی مجتبی، کیمیافر خلیل. موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در استفاده از برنامه‌های سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد: یک مطالعه توصیفی-مقطعی. فصلنامه مدیریت سلامت. 1403; 27 (3) :1-16
معصومه سرباز1 
، سیده فاطمه موسوی بایگی2 ، زهرا صالح زاده2 ، ریحانه نوروزی اول2 ، مجتبی اسماعیلی1 ، خلیل کیمیافر3
، سیده فاطمه موسوی بایگی2 ، زهرا صالح زاده2 ، ریحانه نوروزی اول2 ، مجتبی اسماعیلی1 ، خلیل کیمیافر3
1- گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد
2- گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد و کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد
3- گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد ،kimiafarkh@mums.ac.ir
2- گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد و کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد
3- گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد ،
متن کامل [PDF 939 kb]
(85 دریافت)
| چکیده (HTML) (161 مشاهده)
مطابق با جدول 3، اکثریت دانشجویان در پاسخ به دو سؤال "به‌طورکلی، من از حریم خصوصی و امنیت نرمافزارهای سلامت همراه که در حال حاضر استفاده می‌کنم راضی هستم" و " توسعه‌دهندگان و ارایه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اقدامات امنیتی و حریم خصوصی لازم را در محل دارند. این اقدامات سطح معقولی از محافظت را برای اطلاعات جمع‌آوری‌شده از نرمافزارهای سلامت همراه فراهم می‌کند" اظهار کردند که نظری ندارند. 6/42 درصد از دانشجویان بیان کردند که از نرم‌افزار های سلامت همراه برای نیازهای مراقبت‌های سلامت خود استفاده می‌کنند. علاوه‌براین، 2/52 درصد دانشجویان اظهار کردند که از ارایه‌دهندگان مراقبت‌های سلامت می‌خواهند که از نرمافزارهای سلامت همراه برای ذخیره و مدیریت اطلاعات سلامت استفاده کنند. همچنین، 7/68 درصد دانشجویان اظهار موافقت کردند که اگر اطلاعات سلامتی آنها برای اهداف مراقبتی در میان پزشکان و درمانگران به‌اشتراک گذاشته شود، احساس راحتی می‌کنند.
مطابق با جدول چهار، اکثریت دانشجویان (4/50 درصد) کاملا موافق بودند که باید این حق را داشته باشند که با هر گونه اشتراک‌گذاری محافظت‌شده اطلاعات مراقبت سلامت از طریق نرمافزارهای سلامت همراه موافقت کنند. 6/82 درصد از دانشجویان موافق و کاملا موافق بودند که می‌خواهند بدانند چگونه توسعه‌دهندگان و ارایه‌دهندگان مراقبت مطمئن می‌شوند که فقط کارکنان مجاز به نرمافزارهای سلامت همراه دسترسی دارند. همچنین، اکثریت دانشجویان (4/77درصد) اظهار موافقت کردند که می‌خواهند این دسترسی را داشته باشند که در صورت مفقود یا سرقت شدن، بتوانند تمام داده‌های سلامتی خود را از راه دور از روی دستگاه تلفن همراه خود حذف کنند.
متن کامل: (69 مشاهده)
مقدمه
برنامه‌های سلامت همراه (mHealth) به‌عنوان ابزارهایی مؤثر برای مدیریت سلامت و بهبود کیفیت مراقبت‌های سلامت، در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند. این برنامه‌ها با تسهیل دسترسی به اطلاعات سلامت، ارتقای خودمدیریتی بیماران و بهبود تعامل بین بیماران و متخصصان سلامت، تحول مهمی در سیستم‌های سلامت ایجاد کرده‌اند [2، 3]. افزون‌بر‌این، فناوری‌های سلامت همراه با بهره‌گیری از دستگاه‌های هوشمند پوشیدنی، امکان نظارت لحظه‌ای بر شاخص‌های سلامت را فراهم کرده‌اند [4]. باوجود مزایای فراوان، نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی کاربران یکی از موانع اصلی پذیرش این فناوری‌ها است [5]. مطالعات نشان داده‌اند که حدود 40 درصد کاربران به دلیل نگرانی درباره نشت اطلاعات شخصی یا سوءاستفاده از داده‌ها، از نصب یا ادامه استفاده از این برنامه‌ها خودداری می‌کنند [6]. چالش‌های امنیتی شامل سیاست‌های غیرشفاف حفظ حریم خصوصی، پیچیدگی تنظیمات امنیتی و عدم کنترل کاربران بر داده‌های خود است [7]. کاربران انتظار دارند این برنامه‌ها دارای ویژگی‌هایی مانند رمزگذاری داده‌ها، حذف اطلاعات از راه دور و کنترل دسترسی چندسطحی باشند تا اعتمادشان تقویت شود [8، 9].
در ایران، استفاده از تلفن‌های هوشمند به‌سرعت گسترش یافته است اما اطلاعات محدودی درباره نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی کاربران در دسترس است [10]. پژوهش‌های داخلی، مانند مطالعه‌ای در سال 2022، نشان داده‌اند که برنامه‌های سلامت همراه می‌توانند در آموزش و یادگیری دانشجویان علوم پزشکی مؤثر باشند اما چالش‌هایی مانند امنیت اطلاعات و نیاز به توسعه قابلیت‌های کاربرپسند همچنان مطرح هستند [11، 12]. تحقیقات اخیر تأکید دارند که طراحی برنامه‌های سلامت همراه با ویژگی‌هایی مانند شفافیت در سیاست‌های حفظ حریم خصوصی، کنترل دسترسی و قابلیت حذف داده‌ها از راه دور می‌تواند پذیرش این فناوری‌ها را افزایش دهد [13، 8]. به‌عنوان نمونه، مطالعه‌ای در سال 2021 به نقش کلیدی قابلیت‌های امنیتی و دسترسی آسان در افزایش اعتماد و پذیرش سلامت همراه اشاره کرده است [6]. بااین‌حال، کمبود اطلاعات جامع درباره موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در میان دانشجویان علوم پزشکی و پیراپزشکی در ایران، نیاز به انجام مطالعات بیشتر را نشان می‌دهد [12، 16-14].
دانشجویان پیراپزشکی به‌عنوان متخصصان آینده حوزه سلامت، نقش کلیدی در به‌کارگیری و ترویج فناوری‌های سلامت همراه در محیط‌های درمانی ایفا می‌کنند. این گروه کاربران بالقوه این برنامه‌ها هستند، و همچنین، در آینده به‌عنوان ارایه‌دهندگان خدمات سلامت، باید بتوانند امنیت اطلاعات بیماران را تأمین و ارزیابی کنند. درک نگرش و دغدغه‌های این گروه درباره امنیت برنامه‌های سلامت همراه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای توسعه برنامه‌های ایمن‌تر و بهینه‌تر فراهم کند. علاوه‌براین، با توجه به افزایش دیجیتالی‌شدن خدمات سلامت و نقش فزاینده برنامه‌های سلامت همراه در آموزش و ارایه خدمات درمانی، بررسی دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی در این زمینه می‌تواند به شناسایی خلأهای موجود و ارایه راهکارهای عملی برای افزایش امنیت و اعتماد کاربران کمک کند. بنابراین، این مطالعه با هدف شناسایی موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در استفاده از سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شد. یافته‌های این تحقیق می‌تواند به توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران در طراحی بهتر برنامه‌های سلامت همراه و تدوین راهکارهایی برای ارتقای امنیت و حریم خصوصی کمک کند.
روش ها
طراحی مطالعه: این پژوهش یک مطالعه مقطعی- توصیفی است که در سال 1402 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شد.
جامعه و حجم نمونه: جامعه آماری شامل دانشجویان پیراپزشکی در رشته‌های مختلف مانند رادیولوژی، فیزیوتراپی، علوم آزمایشگاهی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، فناوری اطلاعات سلامت و مددکاری اجتماعی بود. روش نمونه‌گیری به‌صورت طبقه‌ای متناسب با حجم (Proportional Stratified Sampling) انجام شد. حجم نمونه اولیه با استفاده از فرمول کوکران و با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد و خطای 5 درصد برابر با 87 نفر برآورد شد. بااین‌حال، به‌منظور جبران ریزش احتمالی پاسخ‌دهندگان و افزایش قابلیت تعمیم‌پذیری یافته‌ها، تعداد نمونه نهایی به 115 نفر افزایش یافت.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها: پرسشنامه پژوهش بر اساس ابزار استاندارد توسعه‌یافته توسط ژو و همکاران [17] طراحی شد که مراحل ترجمه و بومی‌سازی آن مطابق با استانداردهای علمی بین‌المللی انجام گرفت. این پرسشنامه شامل دو بخش اصلی برای بررسی دیدگاه‌ها درباره امنیت و حریم خصوصی سلامت همراه است.
در ایران، استفاده از تلفن‌های هوشمند به‌سرعت گسترش یافته است اما اطلاعات محدودی درباره نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی کاربران در دسترس است [10]. پژوهش‌های داخلی، مانند مطالعه‌ای در سال 2022، نشان داده‌اند که برنامه‌های سلامت همراه می‌توانند در آموزش و یادگیری دانشجویان علوم پزشکی مؤثر باشند اما چالش‌هایی مانند امنیت اطلاعات و نیاز به توسعه قابلیت‌های کاربرپسند همچنان مطرح هستند [11، 12]. تحقیقات اخیر تأکید دارند که طراحی برنامه‌های سلامت همراه با ویژگی‌هایی مانند شفافیت در سیاست‌های حفظ حریم خصوصی، کنترل دسترسی و قابلیت حذف داده‌ها از راه دور می‌تواند پذیرش این فناوری‌ها را افزایش دهد [13، 8]. به‌عنوان نمونه، مطالعه‌ای در سال 2021 به نقش کلیدی قابلیت‌های امنیتی و دسترسی آسان در افزایش اعتماد و پذیرش سلامت همراه اشاره کرده است [6]. بااین‌حال، کمبود اطلاعات جامع درباره موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در میان دانشجویان علوم پزشکی و پیراپزشکی در ایران، نیاز به انجام مطالعات بیشتر را نشان می‌دهد [12، 16-14].
دانشجویان پیراپزشکی به‌عنوان متخصصان آینده حوزه سلامت، نقش کلیدی در به‌کارگیری و ترویج فناوری‌های سلامت همراه در محیط‌های درمانی ایفا می‌کنند. این گروه کاربران بالقوه این برنامه‌ها هستند، و همچنین، در آینده به‌عنوان ارایه‌دهندگان خدمات سلامت، باید بتوانند امنیت اطلاعات بیماران را تأمین و ارزیابی کنند. درک نگرش و دغدغه‌های این گروه درباره امنیت برنامه‌های سلامت همراه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای توسعه برنامه‌های ایمن‌تر و بهینه‌تر فراهم کند. علاوه‌براین، با توجه به افزایش دیجیتالی‌شدن خدمات سلامت و نقش فزاینده برنامه‌های سلامت همراه در آموزش و ارایه خدمات درمانی، بررسی دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی در این زمینه می‌تواند به شناسایی خلأهای موجود و ارایه راهکارهای عملی برای افزایش امنیت و اعتماد کاربران کمک کند. بنابراین، این مطالعه با هدف شناسایی موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در استفاده از سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شد. یافته‌های این تحقیق می‌تواند به توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران در طراحی بهتر برنامه‌های سلامت همراه و تدوین راهکارهایی برای ارتقای امنیت و حریم خصوصی کمک کند.
روش ها
طراحی مطالعه: این پژوهش یک مطالعه مقطعی- توصیفی است که در سال 1402 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شد.
جامعه و حجم نمونه: جامعه آماری شامل دانشجویان پیراپزشکی در رشته‌های مختلف مانند رادیولوژی، فیزیوتراپی، علوم آزمایشگاهی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، فناوری اطلاعات سلامت و مددکاری اجتماعی بود. روش نمونه‌گیری به‌صورت طبقه‌ای متناسب با حجم (Proportional Stratified Sampling) انجام شد. حجم نمونه اولیه با استفاده از فرمول کوکران و با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد و خطای 5 درصد برابر با 87 نفر برآورد شد. بااین‌حال، به‌منظور جبران ریزش احتمالی پاسخ‌دهندگان و افزایش قابلیت تعمیم‌پذیری یافته‌ها، تعداد نمونه نهایی به 115 نفر افزایش یافت.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها: پرسشنامه پژوهش بر اساس ابزار استاندارد توسعه‌یافته توسط ژو و همکاران [17] طراحی شد که مراحل ترجمه و بومی‌سازی آن مطابق با استانداردهای علمی بین‌المللی انجام گرفت. این پرسشنامه شامل دو بخش اصلی برای بررسی دیدگاه‌ها درباره امنیت و حریم خصوصی سلامت همراه است.
- سؤالات بسته (کمی): این بخش شامل 14 سؤال بسته در قالب طیف لیکرت هفت گزینه‌ای (از کاملاً موافق تا کاملاً مخالف) بود. این سؤالات برای بررسی نگرش‌های دانشجویان نسبت به امنیت داده‌ها، حریم خصوصی، قابلیت‌های حفاظتی مانند رمزگذاری اطلاعات، قابلیت حذف از راه دور، کنترل دسترسی و سیاست‌های حفظ حریم خصوصی طراحی شد.
- سؤالات باز (کیفی): این بخش شامل چهار سؤال باز بود که برای کشف بینش‌های عمیق‌تر و ارایه توضیحات کیفی از تجربیات و انتظارات دانشجویان درباره موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی طراحی شد. این سؤالات به بررسی موارد زیر پرداختند: موانع کلیدی در اعتماد به سلامت همراه (به‌عنوان نمونه، ترس از نشت داده‌ها یا دسترسی غیرمجاز)، ویژگی‌های امنیتی و حریم خصوصی مورد انتظار (مانند گزینه‌های مدیریت اجازه دسترسی و شفافیت در سیاست‌های حفظ اطلاعات)، توصیه‌ها برای بهبود قابلیت‌های امنیتی بر اساس نیازها و تجربیات شخصی.
- فرآیند ترجمه و بومی‌سازی ابزار: پرسشنامه از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شد و سپس فرآیند بازترجمه توسط دو متخصص دوزبانه انجام شد. پس از مقایسه نسخه ترجمه شده با نسخه اصلی، اصلاحات لازم برای تطابق فرهنگی و معنایی ابزار اعمال گردید. نسخه نهایی پرسشنامه توسط یک هیئت تخصصی شامل پنج عضو هیئت علمی از رشته های انفورماتیک پزشکی (تعداد: 2)، مدیریت اطلاعات سلامت (تعداد: 1)، آمار زیستی (تعداد: 1) و فناوری اطلاعات سلامت (تعداد: 1) بررسی و اعتبار محتوایی آن تأیید شد.
- اعتبار و پایایی ابزار: اعتبار پرسشنامه از نظر صوری و محتوایی با استفاده از نظرات متخصصان ارزیابی شد. برای بررسی پایایی، پرسشنامه با استفاده از روش آزمون بازآزمون (Test-Retest) در یک فاصله 10 روزه به 20 نفر از دانشجویان ارایه شد. مقدار ضریب همبستگی پیرسون 0/92 برای کل پرسشنامه به‌دست آمد که نشان‌دهنده پایایی بالا و قابلیت اعتماد ابزار بود.
روش گردآوری داده‌ها: پرسشنامه‌ها به‌صورت الکترونیکی از طریق سامانه‌های ارتباطی دانشگاه و گروه‌های دانشجویی توزیع شدند. شرکت‌کنندگان به‌طور داوطلبانه در مطالعه شرکت کردند و رضایت‌نامه آگاهانه الکترونیکی قبل از تکمیل پرسشنامه اخذ شد.
تحلیل داده‌ها: داده‌های کمی به کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 26 تحلیل شدند. برای تحلیل این داده‌ها، آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار، فراوانی و درصد به‌کار گرفته شد. برای تحلیل داده‌های کیفی حاصل از سؤالات باز، روش تحلیل موضوعی (Thematic Analysis) مطابق با مدل براون و کلارک [18] مورد استفاده قرار گرفت. مراحل تحلیل به شرح زیر انجام شد:1) آشنایی با داده‌ها: خواندن مکرر پاسخ‌ها برای درک عمیق؛ 2) کدگذاری اولیه: شناسایی مفاهیم و کدگذاری آنها بر اساس محتوای پاسخ‌ها؛ 3) تشکیل مضامین: گروه‌بندی کدها در مضامین اصلی؛ 4) بازبینی مضامین: مرور مضامین برای اطمینان از ارتباط با داده‌ها؛ 5) تعریف و نام‌گذاری مضامین: توضیح واضح هر مضمون؛ 6) تهیه گزارش نهایی: مستندسازی یافته‌ها به‌صورت منسجم. برای افزایش دقت تحلیل کیفی، بررسی نتایج توسط دو کدگذار مستقل انجام شد و اختلاف‌نظرها از طریق اجماع گروهی حل شد. همچنین، نتایج با 15 نفر از شرکت‌کنندگان به اشتراک گذاشته شد تا فرآیند بازبینی و تأیید توسط مشارکت‌کنندگان انجام شود و تفاسیر به تأیید آنان برسد.
یافته ها
در این مطالعه، 115 دانشجوی پیراپزشکی از رشته‌های مختلف از جمله رادیولوژی، فیزیوتراپی، علوم آزمایشگاهی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، فناوری اطلاعات سلامت و مددکاری اجتماعی شرکت کردند (نرخ پاسخدهی: 96 درصد). مطابق با جدول یک، میانگین سنی شرکت‌کنندگان 23/51 سال با انحراف معیار 4/2 بود. اکثریت شرکت‌کنندگان زن (64/3 درصد) و مجرد (84/3 درصد) بودند. توزیع پاسخ‌ها نشان داد که اکثر شرکت‌کنندگان دارای تجربه استفاده از برنامه‌های سلامت همراه بودند، اما نگرانی‌هایی درباره امنیت و حریم خصوصی اطلاعات خود در این برنامه‌ها داشتند.
تحلیل داده‌ها: داده‌های کمی به کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 26 تحلیل شدند. برای تحلیل این داده‌ها، آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار، فراوانی و درصد به‌کار گرفته شد. برای تحلیل داده‌های کیفی حاصل از سؤالات باز، روش تحلیل موضوعی (Thematic Analysis) مطابق با مدل براون و کلارک [18] مورد استفاده قرار گرفت. مراحل تحلیل به شرح زیر انجام شد:1) آشنایی با داده‌ها: خواندن مکرر پاسخ‌ها برای درک عمیق؛ 2) کدگذاری اولیه: شناسایی مفاهیم و کدگذاری آنها بر اساس محتوای پاسخ‌ها؛ 3) تشکیل مضامین: گروه‌بندی کدها در مضامین اصلی؛ 4) بازبینی مضامین: مرور مضامین برای اطمینان از ارتباط با داده‌ها؛ 5) تعریف و نام‌گذاری مضامین: توضیح واضح هر مضمون؛ 6) تهیه گزارش نهایی: مستندسازی یافته‌ها به‌صورت منسجم. برای افزایش دقت تحلیل کیفی، بررسی نتایج توسط دو کدگذار مستقل انجام شد و اختلاف‌نظرها از طریق اجماع گروهی حل شد. همچنین، نتایج با 15 نفر از شرکت‌کنندگان به اشتراک گذاشته شد تا فرآیند بازبینی و تأیید توسط مشارکت‌کنندگان انجام شود و تفاسیر به تأیید آنان برسد.
یافته ها
در این مطالعه، 115 دانشجوی پیراپزشکی از رشته‌های مختلف از جمله رادیولوژی، فیزیوتراپی، علوم آزمایشگاهی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، فناوری اطلاعات سلامت و مددکاری اجتماعی شرکت کردند (نرخ پاسخدهی: 96 درصد). مطابق با جدول یک، میانگین سنی شرکت‌کنندگان 23/51 سال با انحراف معیار 4/2 بود. اکثریت شرکت‌کنندگان زن (64/3 درصد) و مجرد (84/3 درصد) بودند. توزیع پاسخ‌ها نشان داد که اکثر شرکت‌کنندگان دارای تجربه استفاده از برنامه‌های سلامت همراه بودند، اما نگرانی‌هایی درباره امنیت و حریم خصوصی اطلاعات خود در این برنامه‌ها داشتند.
جدول 1. ویژگی‌های جمعیت‌شناختی
| درصد | فراوانی | متغیر | |
| 35/7 | 41 | مرد | جنسیت |
| 64/3 | 74 | زن | |
| 84/3 | 97 | مجرد | وضعیت تأهل |
| 15/7 | 18 | متأهل | |
| 4/3 | 5 | فیزیوتراپی | رشته تحصیلی |
| 13/0 | 15 | گفتاردرمانی | |
| 16/5 | 19 | بینایی‌سنجی | |
| 32/2 | 37 | فناوری اطلاعات سلامت | |
| 9/6 | 11 | رادیولوژی | |
| 13/0 | 15 | علوم آزمایشگاهی | |
| 7/8 | 9 | مددکاری اجتماعی | |
| 0/9 | 1 | کارشناسی ناپیوسته | مقطع تحصیلی |
| 86/1 | 99 | کارشناسی پیوسته | |
| 12/2 | 14 | کارشناسی‌ارشد | |
| 0/9 | 1 | دکترای تخصصی | |
تحلیل کمی: در جدول دو، نظرات دانشجویان در رابطه با داده های شخصی نشان داده شده است. اکثریت دانشجویان کاملا موافق، موافق و تا حدودی موافق (81/7 درصد) بودند که نگران حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات شخصی خود در زندگی روزمره شان هستند. علاوه‌براین، اکثریت آنان (67/9 درصد) بیان کردند که هنگام استفاده از نرم‌افزار های سلامت همراه نگران حریم خصوصی و امنیت اطلاعات شخصی خود هستند. اکثریت دانشجویان (67/9 درصد) اظهار کردند که نگران ارسال اطلاعات شخصی در یک نرم‌افزار سلامت همراه هستند زیرا ممکن است در معرض دستکاری دیگران قرار گیرد. همچنین اکثریت دانشجویان (70/4 درصد) بیان کردند که مایل نیستند اطلاعات شخصی خود (مانند نام، کدملی، شماره تلفن، آدرس ایمیل) را در نرم‌افزار های سلامت همراه ذخیره کنند، به جز یک شماره شناسایی منحصر به فرد که فقط توسط کارکنان مجاز قابل ردیابی است. 88/6 درصد دانشجویان نیز اظهار موافقت کردند که مایلند اطلاعات سلامت شخصی شان از طریق یک فرآیند بسیار امن به پایگاه داده متمرکز منتقل شود.
جدول 2. نظرات در رابطه با داده‌های شخصی دانشجویان
جدول 2. نظرات در رابطه با داده‌های شخصی دانشجویان
مطابق با جدول 3، اکثریت دانشجویان در پاسخ به دو سؤال "به‌طورکلی، من از حریم خصوصی و امنیت نرمافزارهای سلامت همراه که در حال حاضر استفاده می‌کنم راضی هستم" و " توسعه‌دهندگان و ارایه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اقدامات امنیتی و حریم خصوصی لازم را در محل دارند. این اقدامات سطح معقولی از محافظت را برای اطلاعات جمع‌آوری‌شده از نرمافزارهای سلامت همراه فراهم می‌کند" اظهار کردند که نظری ندارند. 6/42 درصد از دانشجویان بیان کردند که از نرم‌افزار های سلامت همراه برای نیازهای مراقبت‌های سلامت خود استفاده می‌کنند. علاوه‌براین، 2/52 درصد دانشجویان اظهار کردند که از ارایه‌دهندگان مراقبت‌های سلامت می‌خواهند که از نرمافزارهای سلامت همراه برای ذخیره و مدیریت اطلاعات سلامت استفاده کنند. همچنین، 7/68 درصد دانشجویان اظهار موافقت کردند که اگر اطلاعات سلامتی آنها برای اهداف مراقبتی در میان پزشکان و درمانگران به‌اشتراک گذاشته شود، احساس راحتی می‌کنند.جدول 3. نظرات دانشجویان در رابطه با نرمافزارهای سلامت همراه
مطابق با جدول چهار، اکثریت دانشجویان (4/50 درصد) کاملا موافق بودند که باید این حق را داشته باشند که با هر گونه اشتراک‌گذاری محافظت‌شده اطلاعات مراقبت سلامت از طریق نرمافزارهای سلامت همراه موافقت کنند. 6/82 درصد از دانشجویان موافق و کاملا موافق بودند که می‌خواهند بدانند چگونه توسعه‌دهندگان و ارایه‌دهندگان مراقبت مطمئن می‌شوند که فقط کارکنان مجاز به نرمافزارهای سلامت همراه دسترسی دارند. همچنین، اکثریت دانشجویان (4/77درصد) اظهار موافقت کردند که می‌خواهند این دسترسی را داشته باشند که در صورت مفقود یا سرقت شدن، بتوانند تمام داده‌های سلامتی خود را از راه دور از روی دستگاه تلفن همراه خود حذف کنند.جدول 4. ویژگی‌های مورد نظر دانشجویان در رابطه با نرمافزارهای سلامت همراه
تحلیل کیفی: تحلیل داده‌های کیفی به روش تحلیل موضوعی، سه مضمون اصلی را آشکار کرد: 1) نگرانی‌های امنیتی: این مضمون بر ترس کاربران از نشت اطلاعات، سوءاستفاده احتمالی از داده‌های شخصی و عدم شفافیت در سیاست‌های امنیتی برنامه‌ها متمرکز بود. بسیاری از شرکت‌کنندگان ابراز نگرانی کردند که اطلاعات حساس آنها ممکن است بدون اطلاع و رضایت‌شان مورد استفاده قرار گیرد. 2) چالش‌های عملی: این مضمون به مشکلاتی اشاره داشت که کاربران در استفاده از نرمافزارهای سلامت همراه با آن مواجه بودند، از جمله پیچیدگی رابط کاربری، ضعف زیرساخت‌های امنیتی و دشواری مدیریت دسترسی‌ها. این چالش‌ها به‌ویژه در میان کاربران با دانش فنی پایین‌تر محسوس‌تر بود، زیرا این دسته از کاربران درک محدودی از نحوه تنظیم و استفاده از قابلیت‌های امنیتی این نرم‌افزارها داشتند و نیاز به راهنمایی و آموزش بیشتری احساس می‌کردند. برخی از شرکت‌کنندگان بیان کردند که به دلیل ناآشنایی با تنظیمات امنیتی، در مدیریت دسترسی‌ها و حفاظت از داده‌های شخصی خود دچار مشکل می‌شوند. 3) پیشنهادهای بهبود: این مضمون شامل پیشنهادهایی برای افزایش امنیت و اعتماد کاربران بود، از جمله رمزگذاری پیشرفته، کنترل دسترسی چندسطحی و توسعه سیاست‌های شفاف حریم خصوصی. برخی شرکت‌کنندگان پیشنهاد دادند که نرمافزارهای سلامت همراه باید راهکارهایی ارایه دهند که به کاربران امکان دهد تنظیمات امنیتی را ساده‌تر مدیریت کنند و در شرایط اضطراری، داده‌های خود را از راه دور حذف نمایند.
بحث
مطالعه حاضر به بررسی موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در پذیرش برنامه‌های سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان علوم پیراپزشکی پرداخت. یافته‌ها براساس تحلیل داده‌های کمی و کیفی، شامل سه مضمون اصلی نگرانی‌های امنیتی، چالش‌های عملی و پیشنهادهای بهبود، نشان داد که امنیت اطلاعات و حریم خصوصی همچنان موانع اصلی پذیرش این فناوری‌ها هستند. این نتایج در مقایسه با مطالعات بین‌المللی، نکات مهمی برای توسعه فناوری‌های سلامت همراه ایمن و کاربرپسند ارایه می‌کند.
نگرانی‌های امنیتی(اولویت اصلی کاربران): یکی از یافته‌های کلیدی این مطالعه، نگرانی گسترده شرکت‌کنندگان در مورد امنیت اطلاعات و حریم خصوصی بود. نتایج کمی نشان داد که بیش از 6/82 درصد دانشجویان بر اهمیت کنترل دسترسی و اطمینان از محافظت اطلاعات تأکید داشتند. علاوه‌براین، 4/77 درصد شرکت‌کنندگان تمایل داشتند قابلیت حذف داده‌ها از راه دور در صورت سرقت یا گم شدن دستگاه تلفن همراه را داشته باشند. این نتایج با یافته‌های کربس و همکاران [5] مطابقت دارد که نشان داد 40 درصد کاربران در ایالات متحده به دلیل نگرانی‌های امنیتی، از نصب برنامه‌های سلامت همراه خودداری کردند. مطالعات مشابه، ازجمله پژوهش آتینزا و همکاران [19] نیز به ارتباط نگرش کاربران با امنیت اطلاعات تأکید داشتند و نشان دادند که شفافیت در سیاست‌های امنیتی و کنترل دسترسی نقش کلیدی در اعتمادسازی دارد. مطالعه پنگ و همکاران [20] نیز نشان داد که کاربران، به‌ویژه جوان‌ترها، نسبت به اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس در شبکه‌های اجتماعی حساس بوده و خواستار کنترل بیشتری بر روی داده‌های خود هستند. این نتایج نشان می‌دهد که برنامه‌های سلامت همراه برای جلب اعتماد کاربران نیازمند سیاست‌های امنیتی شفاف، قابلیت رمزگذاری پیشرفته و دسترسی چندسطحی هستند.
چالش‌های عملی (ضعف زیرساخت‌ها و پیچیدگی سیستم‌ها): تحلیل کیفی نشان داد که کاربران علاوه بر نگرانی‌های امنیتی، با چالش‌های عملی مانند پیچیدگی رابط‌های کاربری، ضعف زیرساخت‌های امنیتی و دشواری مدیریت دسترسی‌ها روبه‌رو بودند. این مشکلات به‌ویژه در میان کاربران با دانش فنی پایین‌تر، چالش‌های بیشتری ایجاد کرد، زیرا این دسته از کاربران نیاز به راهنمایی بیشتری برای استفاده از قابلیت‌های امنیتی موجود در نرمافزارهای سلامت همراه داشتند. این یافته‌ها با مطالعه فدائی‌زاده و همکاران همخوانی دارد که نشان داد هزینه‌های بالا، پیچیدگی رابط کاربری، و قابلیت اعتماد پایین، از موانع اصلی پذیرش فناوری‌های سلامت همراه هستند [12]. پژوهش بیامباسورن و همکاران [10] نیز به چالش‌های مشابهی اشاره کرد و افزود که عدم دسترسی به اطلاعات قابل اعتماد و آگاهی پایین کاربران، پذیرش این برنامه‌ها را محدود می‌کند. همچنین، مطالعه پراساد و همکاران [21] بر اهمیت مدیریت چندسطحی داده‌ها و امکان حذف اطلاعات در شرایط اضطراری تأکید کرد. پژوهش بایگی و همکاران [22] و سوین و همکاران [23] به هزینه‌های بالا و محدودیت در زیرساخت‌ها به‌عنوان موانعی اشاره کرد که بر پذیرش فناوری‌های سلامت همراه تأثیر می‌گذارند.
پیشنهادهای بهبود(افزایش امنیت و اعتماد کاربران): براساس تحلیل کیفی، شرکت‌کنندگان پیشنهادهایی برای بهبود امنیت ارایه دادند که شامل رمزگذاری پیشرفته، کنترل دسترسی چندسطحی و تدوین سیاست‌های شفاف حریم خصوصی بود. این پیشنهادها با یافته‌های سیمبلت و همکاران [24] همخوانی دارد که تأکید کردند قابلیت‌های امنیتی پیشرفته و نظارت بر دسترسی‌ها می‌تواند اعتماد کاربران را افزایش دهد. علاوه‌براین، پژوهش الجدانی و همکاران [25] تأکید کرد که تدوین چارچوب‌های قانونی شفاف و ارایه مجوزهای امنیتی و اخلاقی می‌تواند موجب ارتقای اعتماد کاربران شود. مطالعه کونیگ و همکاران [6] نیز با معرفی چارچوبی سه‌سطحی بر نقش انگیزه‌های کاربر، زیرساخت‌ها و تعامل اجتماعی در پذیرش فناوری‌های سلامت همراه تأکید داشت.
باتوجه‌به اثبات مؤثر و کارآمد بودن نرمافزارهای سلامت همراه و فقدان خط‌و‌مشی‌ها و سیاست‌های امنیتی در حوزه نرمافزارهای سلامت همراه در ایران پیشنهاد می‌گردد سیاست‌گذاران در این زمینه به طراحی چارچوب حداقلی برای حفظ امنیت و محرمانگی اطلاعات سلامت کاربران بپردازند. از سوی دیگر باتوجه‌به افزونی نرمافزارهای سلامت همراه و عدم شناسایی نرمافزارهای صحیح و موثق، شناسایی و ارزیابی صحیح این نرم‌افزارها در وهله اول قبل از اشتراک‌گذاری در جوامع بسیار حائز اهمیت می‌باشد. همچنین، لازم است آموزش امنیت برای کاربران نرمافزارهای تلفن همراه افزایش یابد تا آنها به‌خوبی از بسیاری از ویژگی‌های امنیتی موجود در تلفن‌های همراه خودآگاه باشند و بتوانند از این ویژگی‌ها برای محافظت از داده‌ها و حریم خصوصی خود استفاده کنند [29-26].
در نهایت، این مطالعه طیف گسترده‌ای از موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی استفاده از نرمافزارهای سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان علوم پیراپزشکی را نشان داد. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند چراغ راهی برای راهنمایی توسعه‌دهندگان نرمافزارهای سلامت همراه برای ایجاد نرمافزارهای کارآمدتر و ایمن‌تر باشد که مورد استقبال کاربران نهایی آن قرار گیرند.
نقاط قوت و محدودیت‌ها: این مطالعه با استفاده از تحلیل ترکیبی داده‌های کمی و کیفی، بینش جامعی درباره موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی ارایه داد. بااین‌حال، تعمیم‌پذیری نتایج به دلیل محدودیت در حجم نمونه و تمرکز بر دانشجویان علوم پیراپزشکی نیاز به احتیاط دارد. همچنین، داده‌های مربوط به هزینه-اثربخشی و اثرات طولانی‌مدت این فناوری‌ها بررسی نشده و پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی مورد توجه قرار گیرد.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها برای مطالعات آینده: این مطالعه نشان داد که نگرانی‌های امنیتی، ضعف زیرساخت‌ها و پیچیدگی رابط‌های کاربری از موانع کلیدی پذیرش فناوری‌های سلامت همراه هستند. بااین‌حال، تمایل بالای کاربران برای استفاده از این برنامه‌ها در صورت بهبود ویژگی‌های امنیتی، فرصت‌های مهمی را برای توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران فراهم می‌کند. با توجه به یافته‌های این مطالعه، توسعه فناوری‌های سلامت همراه با تأکید بر امنیت داده‌ها و قابلیت اعتماد، نیازمند رویکردهای چندوجهی است. یکی از پیشنهادهای کلیدی، به‌کارگیری رمزگذاری پیشرفته و کنترل دسترسی چندسطحی است که می‌تواند حفاظت از اطلاعات حساس کاربران را تقویت کرده و اعتماد آنها را نسبت به استفاده از این برنامه‌ها افزایش دهد. همچنین، تدوین سیاست‌های شفاف و استاندارد درباره حریم خصوصی و امنیت اطلاعات، گامی ضروری برای کاهش نگرانی‌های کاربران و تسهیل پذیرش این فناوری‌ها محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، افزایش آموزش‌های کاربردی و برنامه‌های آگاهی‌رسانی در مورد چگونگی محافظت از داده‌ها و بهره‌برداری ایمن از قابلیت‌های سلامت همراه، به‌ویژه برای گروه‌های کاربری با دانش فنی محدودتر، می‌تواند میزان مشارکت و تعامل کاربران را بهبود بخشد. به‌علاوه، باتوجه‌به نگرانی‌های مالی که در برخی مطالعات پیشین نیز برجسته شده است، انجام پژوهش‌هایی برای ارزیابی هزینه-اثربخشی این برنامه‌ها و تدوین راهکارهایی برای به‌کارگیری گسترده‌تر آنها در سیستم‌های بهداشتی پیشنهاد می‌شود. در نهایت، طراحی مطالعات طولانی‌مدت برای ارزیابی تأثیر ویژگی‌های امنیتی و قابلیت‌های فنی بر تغییر رفتار کاربران و میزان پذیرش این فناوری‌ها، به درک عمیق‌تر از موانع و تسهیل‌کننده‌های مرتبط کمک خواهد کرد. چنین پژوهش‌هایی می‌توانند به توسعه چارچوب‌های علمی و عملی منسجم برای برنامه‌های سلامت همراه منجر شده و مسیر را برای بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتی هموار سازند.
اعلان ها
ملاحظات اخلاقی : این مطالعه برگرفته شده از طرح تحقیقاتی مصوب در دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌باشد (کد اخلاق: R.MUMS.FHMPM.REC.1401.086).
حمایت مالی: این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده است (کد طرح: 4002080). حامی مالی نقشی در گردآوری و تحلیل داده و نگارش مقاله نداشته است.
تضاد منافع: نویسندگان اظهار داشتند که تضاد منافعی وجود ندارد.
سهم نویسندگان: معصومه سرباز: مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه، گردآوری داده، روش‌شناسی، تحلیل داده، نگارش- پیش‌نویس، تایید نهایی؛ سیده فاطمه موسوی بایگی: گردآوری داده، اعتبارسنجی،
بحث
مطالعه حاضر به بررسی موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی در پذیرش برنامه‌های سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان علوم پیراپزشکی پرداخت. یافته‌ها براساس تحلیل داده‌های کمی و کیفی، شامل سه مضمون اصلی نگرانی‌های امنیتی، چالش‌های عملی و پیشنهادهای بهبود، نشان داد که امنیت اطلاعات و حریم خصوصی همچنان موانع اصلی پذیرش این فناوری‌ها هستند. این نتایج در مقایسه با مطالعات بین‌المللی، نکات مهمی برای توسعه فناوری‌های سلامت همراه ایمن و کاربرپسند ارایه می‌کند.
نگرانی‌های امنیتی(اولویت اصلی کاربران): یکی از یافته‌های کلیدی این مطالعه، نگرانی گسترده شرکت‌کنندگان در مورد امنیت اطلاعات و حریم خصوصی بود. نتایج کمی نشان داد که بیش از 6/82 درصد دانشجویان بر اهمیت کنترل دسترسی و اطمینان از محافظت اطلاعات تأکید داشتند. علاوه‌براین، 4/77 درصد شرکت‌کنندگان تمایل داشتند قابلیت حذف داده‌ها از راه دور در صورت سرقت یا گم شدن دستگاه تلفن همراه را داشته باشند. این نتایج با یافته‌های کربس و همکاران [5] مطابقت دارد که نشان داد 40 درصد کاربران در ایالات متحده به دلیل نگرانی‌های امنیتی، از نصب برنامه‌های سلامت همراه خودداری کردند. مطالعات مشابه، ازجمله پژوهش آتینزا و همکاران [19] نیز به ارتباط نگرش کاربران با امنیت اطلاعات تأکید داشتند و نشان دادند که شفافیت در سیاست‌های امنیتی و کنترل دسترسی نقش کلیدی در اعتمادسازی دارد. مطالعه پنگ و همکاران [20] نیز نشان داد که کاربران، به‌ویژه جوان‌ترها، نسبت به اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس در شبکه‌های اجتماعی حساس بوده و خواستار کنترل بیشتری بر روی داده‌های خود هستند. این نتایج نشان می‌دهد که برنامه‌های سلامت همراه برای جلب اعتماد کاربران نیازمند سیاست‌های امنیتی شفاف، قابلیت رمزگذاری پیشرفته و دسترسی چندسطحی هستند.
چالش‌های عملی (ضعف زیرساخت‌ها و پیچیدگی سیستم‌ها): تحلیل کیفی نشان داد که کاربران علاوه بر نگرانی‌های امنیتی، با چالش‌های عملی مانند پیچیدگی رابط‌های کاربری، ضعف زیرساخت‌های امنیتی و دشواری مدیریت دسترسی‌ها روبه‌رو بودند. این مشکلات به‌ویژه در میان کاربران با دانش فنی پایین‌تر، چالش‌های بیشتری ایجاد کرد، زیرا این دسته از کاربران نیاز به راهنمایی بیشتری برای استفاده از قابلیت‌های امنیتی موجود در نرمافزارهای سلامت همراه داشتند. این یافته‌ها با مطالعه فدائی‌زاده و همکاران همخوانی دارد که نشان داد هزینه‌های بالا، پیچیدگی رابط کاربری، و قابلیت اعتماد پایین، از موانع اصلی پذیرش فناوری‌های سلامت همراه هستند [12]. پژوهش بیامباسورن و همکاران [10] نیز به چالش‌های مشابهی اشاره کرد و افزود که عدم دسترسی به اطلاعات قابل اعتماد و آگاهی پایین کاربران، پذیرش این برنامه‌ها را محدود می‌کند. همچنین، مطالعه پراساد و همکاران [21] بر اهمیت مدیریت چندسطحی داده‌ها و امکان حذف اطلاعات در شرایط اضطراری تأکید کرد. پژوهش بایگی و همکاران [22] و سوین و همکاران [23] به هزینه‌های بالا و محدودیت در زیرساخت‌ها به‌عنوان موانعی اشاره کرد که بر پذیرش فناوری‌های سلامت همراه تأثیر می‌گذارند.
پیشنهادهای بهبود(افزایش امنیت و اعتماد کاربران): براساس تحلیل کیفی، شرکت‌کنندگان پیشنهادهایی برای بهبود امنیت ارایه دادند که شامل رمزگذاری پیشرفته، کنترل دسترسی چندسطحی و تدوین سیاست‌های شفاف حریم خصوصی بود. این پیشنهادها با یافته‌های سیمبلت و همکاران [24] همخوانی دارد که تأکید کردند قابلیت‌های امنیتی پیشرفته و نظارت بر دسترسی‌ها می‌تواند اعتماد کاربران را افزایش دهد. علاوه‌براین، پژوهش الجدانی و همکاران [25] تأکید کرد که تدوین چارچوب‌های قانونی شفاف و ارایه مجوزهای امنیتی و اخلاقی می‌تواند موجب ارتقای اعتماد کاربران شود. مطالعه کونیگ و همکاران [6] نیز با معرفی چارچوبی سه‌سطحی بر نقش انگیزه‌های کاربر، زیرساخت‌ها و تعامل اجتماعی در پذیرش فناوری‌های سلامت همراه تأکید داشت.
باتوجه‌به اثبات مؤثر و کارآمد بودن نرمافزارهای سلامت همراه و فقدان خط‌و‌مشی‌ها و سیاست‌های امنیتی در حوزه نرمافزارهای سلامت همراه در ایران پیشنهاد می‌گردد سیاست‌گذاران در این زمینه به طراحی چارچوب حداقلی برای حفظ امنیت و محرمانگی اطلاعات سلامت کاربران بپردازند. از سوی دیگر باتوجه‌به افزونی نرمافزارهای سلامت همراه و عدم شناسایی نرمافزارهای صحیح و موثق، شناسایی و ارزیابی صحیح این نرم‌افزارها در وهله اول قبل از اشتراک‌گذاری در جوامع بسیار حائز اهمیت می‌باشد. همچنین، لازم است آموزش امنیت برای کاربران نرمافزارهای تلفن همراه افزایش یابد تا آنها به‌خوبی از بسیاری از ویژگی‌های امنیتی موجود در تلفن‌های همراه خودآگاه باشند و بتوانند از این ویژگی‌ها برای محافظت از داده‌ها و حریم خصوصی خود استفاده کنند [29-26].
در نهایت، این مطالعه طیف گسترده‌ای از موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی استفاده از نرمافزارهای سلامت همراه از دیدگاه دانشجویان علوم پیراپزشکی را نشان داد. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند چراغ راهی برای راهنمایی توسعه‌دهندگان نرمافزارهای سلامت همراه برای ایجاد نرمافزارهای کارآمدتر و ایمن‌تر باشد که مورد استقبال کاربران نهایی آن قرار گیرند.
نقاط قوت و محدودیت‌ها: این مطالعه با استفاده از تحلیل ترکیبی داده‌های کمی و کیفی، بینش جامعی درباره موانع و تسهیل‌کننده‌های امنیتی ارایه داد. بااین‌حال، تعمیم‌پذیری نتایج به دلیل محدودیت در حجم نمونه و تمرکز بر دانشجویان علوم پیراپزشکی نیاز به احتیاط دارد. همچنین، داده‌های مربوط به هزینه-اثربخشی و اثرات طولانی‌مدت این فناوری‌ها بررسی نشده و پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی مورد توجه قرار گیرد.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها برای مطالعات آینده: این مطالعه نشان داد که نگرانی‌های امنیتی، ضعف زیرساخت‌ها و پیچیدگی رابط‌های کاربری از موانع کلیدی پذیرش فناوری‌های سلامت همراه هستند. بااین‌حال، تمایل بالای کاربران برای استفاده از این برنامه‌ها در صورت بهبود ویژگی‌های امنیتی، فرصت‌های مهمی را برای توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران فراهم می‌کند. با توجه به یافته‌های این مطالعه، توسعه فناوری‌های سلامت همراه با تأکید بر امنیت داده‌ها و قابلیت اعتماد، نیازمند رویکردهای چندوجهی است. یکی از پیشنهادهای کلیدی، به‌کارگیری رمزگذاری پیشرفته و کنترل دسترسی چندسطحی است که می‌تواند حفاظت از اطلاعات حساس کاربران را تقویت کرده و اعتماد آنها را نسبت به استفاده از این برنامه‌ها افزایش دهد. همچنین، تدوین سیاست‌های شفاف و استاندارد درباره حریم خصوصی و امنیت اطلاعات، گامی ضروری برای کاهش نگرانی‌های کاربران و تسهیل پذیرش این فناوری‌ها محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، افزایش آموزش‌های کاربردی و برنامه‌های آگاهی‌رسانی در مورد چگونگی محافظت از داده‌ها و بهره‌برداری ایمن از قابلیت‌های سلامت همراه، به‌ویژه برای گروه‌های کاربری با دانش فنی محدودتر، می‌تواند میزان مشارکت و تعامل کاربران را بهبود بخشد. به‌علاوه، باتوجه‌به نگرانی‌های مالی که در برخی مطالعات پیشین نیز برجسته شده است، انجام پژوهش‌هایی برای ارزیابی هزینه-اثربخشی این برنامه‌ها و تدوین راهکارهایی برای به‌کارگیری گسترده‌تر آنها در سیستم‌های بهداشتی پیشنهاد می‌شود. در نهایت، طراحی مطالعات طولانی‌مدت برای ارزیابی تأثیر ویژگی‌های امنیتی و قابلیت‌های فنی بر تغییر رفتار کاربران و میزان پذیرش این فناوری‌ها، به درک عمیق‌تر از موانع و تسهیل‌کننده‌های مرتبط کمک خواهد کرد. چنین پژوهش‌هایی می‌توانند به توسعه چارچوب‌های علمی و عملی منسجم برای برنامه‌های سلامت همراه منجر شده و مسیر را برای بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتی هموار سازند.
اعلان ها
ملاحظات اخلاقی : این مطالعه برگرفته شده از طرح تحقیقاتی مصوب در دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌باشد (کد اخلاق: R.MUMS.FHMPM.REC.1401.086).
حمایت مالی: این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده است (کد طرح: 4002080). حامی مالی نقشی در گردآوری و تحلیل داده و نگارش مقاله نداشته است.
تضاد منافع: نویسندگان اظهار داشتند که تضاد منافعی وجود ندارد.
سهم نویسندگان: معصومه سرباز: مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه، گردآوری داده، روش‌شناسی، تحلیل داده، نگارش- پیش‌نویس، تایید نهایی؛ سیده فاطمه موسوی بایگی: گردآوری داده، اعتبارسنجی،
مدیریت داده، نگارش- بررسی و ویرایش، بصری‌سازی، تایید نهایی؛ زهرا صالح زاده: گردآوری داده و تایید نهایی؛ ریحانه نوروزی اول: گردآوری داده و تایید نهایی. خلیل کیمیافر (نویسنده مسئول): مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه، روش‌شناسی، سرپرستی مطالعه، مدیریت پروژه، تامین مالی، منابع، تایید نهایی؛ مجتبی اسماعیلی: گردآوری داده و تایید نهایی.
رضایت برای انتشار: مورد ندارد.
دسترسی به داده‌ها: داده‌های این مطالعه از طریق ایمیل نویسنده مسئول با ذکر دلیل منطقی در دسترس است.
استفاده از هوش مصنوعی: برای ویرایش بخش انگلیسی این مقاله، از ChatGPT شرکت OpenAI استفاده شده است. کلیه محتوای ویرایش‌شده توسط این ابزار، به‌دقت توسط نویسندگان بازبینی و تأیید شده است.
تشکر و قدردانی: بدین‌وسیله از تمامی دانشجویان که با مشارکت ارزشمند خود در این مطالعه همکاری داشتند، صمیمانه سپاسگزاری می‌کنیم. همچنین، از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به‌دلیل حمایت‌های علمی و پژوهشی سازنده، نهایت قدردانی و تشکر را داریم.
رضایت برای انتشار: مورد ندارد.
دسترسی به داده‌ها: داده‌های این مطالعه از طریق ایمیل نویسنده مسئول با ذکر دلیل منطقی در دسترس است.
استفاده از هوش مصنوعی: برای ویرایش بخش انگلیسی این مقاله، از ChatGPT شرکت OpenAI استفاده شده است. کلیه محتوای ویرایش‌شده توسط این ابزار، به‌دقت توسط نویسندگان بازبینی و تأیید شده است.
تشکر و قدردانی: بدین‌وسیله از تمامی دانشجویان که با مشارکت ارزشمند خود در این مطالعه همکاری داشتند، صمیمانه سپاسگزاری می‌کنیم. همچنین، از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به‌دلیل حمایت‌های علمی و پژوهشی سازنده، نهایت قدردانی و تشکر را داریم.
نوع مقاله: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مدیریت اطلاعات سلامت
دریافت: 1403/3/4 | پذیرش: 1403/6/30 | انتشار: 1403/10/1
دریافت: 1403/3/4 | پذیرش: 1403/6/30 | انتشار: 1403/10/1
فهرست منابع
1. Saigí-Rubió F, Borges do Nascimento IJ. The current status of telemedicine technology yse across the WHO European region. Journal of Medical Internet Research. 2022;24(10):e40877. [DOI:10.2196/40877]
2. Sheikhtaheri A, Hashemi N, Hashemi NA. Benefits of using mobile technologies in education from the viewpoints of medical and nursing students. Studies in Health Technology and Informatics. 2018;251:289-292. [DOI:10.3233/978-1-61499-880-8-289]
3. Nemati-Anaraki L, Mousavi S S, AliBeyk M, Mahami-Oskouei M. Medical students knowledge and use of smartphone-based applications. Journal of Health Administration. 2022; 24 (4):84-94.[In Persian]. [DOI:10.52547/jha.24.4.84]
4. Sheikhtaheri A, Kermani F. Use of mobile apps among medical and nursing students in Iran. Studies in Health Technology and Informatics. 2018;248:33-39. [DOI:10.3233/978-1-61499-858-7-33]
5. Krebs P, Duncan DT. Health app use among US mobile phone owners: a national survey. JMIR Mhealth Uhealth. 2015;3(4):e101. [DOI:10.2196/mhealth.4924]
6. König L, Sproesser G, Schupp HT, Renner B. Describing the process of adopting nutrition and fitness apps: Behavior stages and determinants. JMIR Mhealth Uhealth. 2021;9(5):e22513. [DOI:10.2196/mhealth.8261]
7. Sun L, Yang B, Kindt E, Chu J. Privacy barriers in health monitoring: scoping review. Journal of Medical Internet Research Nursing. 2024;2(1):e53592. [DOI:10.2196/53592]
8. Mbunge E, Sibiya MN. Mobile health interventions for improving maternal and child health outcomes in south Africa: a systematic review. Global Health Journal. 2024;9(1):e41. [DOI:10.1016/j.glohj.2024.08.002]
9. Sheikhtaheri A, Taheri Moghadam S. Challenges and facilitators of using smartphones in educational activities: medical and nursing students' perspective. Studies in Health Technology and Informatics. 2022;293:234-241. [DOI:10.3233/SHTI220375]
10. Byambasuren O, Sanders S, Beller E, Glasziou P. Prescribable mHealth apps identified from an overview of systematic reviews. NPJ Digital Medicine. 2018;1:12. [DOI:10.1038/s41746-018-0021-9]
11. Dennison L, Morrison L, Conway G, Yardley L. Opportunities and challenges for smartphone applications in supporting health behavior change: qualitative study. Journal of Medical Internet Research. 2013;15(4):e86. [DOI:10.2196/jmir.2583]
12. Fadaizadeh L, Sanaat M, Yousefi E, Alizadeh N. Mobile health: a comparative study of medical and health applications in Iran. Biomedical and Biotechnology Research Journal (BBRJ). 2022;6(2):249-54. [DOI:10.4103/bbrj.bbrj_31_22]
13. Sun L, Yang B, Kindt E, Chu J. Privacy barriers in health monitoring: scoping review. Journal of Medical Internet Research Nursing. 2024;2(1):e53592.
https://doi.org/10.2196/53592 [DOI:10.2196/53592.]
14. Rachayu I, Riyanto Y, Dewi U, Maiziani F, Ramazan R, Perwitasari S, Wulandari R. Implementation security and privacy in the era of industry 4.0 to protect digital attacks on health profession students: SOAR analysis. Journal of Posthumanism. 2025;5(2):487-501. [DOI:10.63332/joph.v5i2.434]
15. Alipour J, Mehdipour Y, Zakerabasali S, Karimi A. Nurses' perspectives on using mobile health applications in southeastern Iran: Awareness, attitude, and obstacles. PloS One. 2025;20(3):e0316631. [DOI:10.1371/journal.pone.0316631]
16. Ghaddaripouri K, Mousavi Baigi SF, Abbaszadeh A, Mazaheri Habibi MR. Attitude, awareness, and knowledge of telemedicine among medical students: a systematic review of cross-sectional studies. Health Science Reports. 2023;6(3):e1156. [DOI:10.1002/hsr2.1156]
17. Zhou L, Bao J, Watzlaf V, Parmanto B. Barriers to and facilitators of the use of mobile health apps from a security perspective: mixed-methods study. JMIR mHealth and uHealth. 2019 Apr 16;7(4):e11223. [DOI:10.2196/11223]
18. Braun V, Clarke V. Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology. 2006;3(2):77-101.
https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa [DOI:10.1191/1478088706qp063oa.]
19. Atienza AA, Zarcadoolas C, Vaughon W, Hughes P, Patel V, Chou WY, Pritts J. Consumer attitudes and perceptions on mHealth privacy and security: findings from a mixed-methods study. Journal of Health Communication. 2015;20(6):673-9. [DOI:10.1080/10810730.2015.1018560]
20. Peng W, Kanthawala S, Yuan S, Hussain SA. A qualitative study of user perceptions of mobile health apps. BMC Public Health. 2016;16:1-1. [DOI:10.1186/s12889-016-3808-0]
21. Prasad A, Sorber J, Stablein T, Anthony D, Kotz D. Understanding sharing preferences and behavior for mHealth devices. In Proceedings of the 2012 ACM workshop on Privacy in the electronic society 2012 Oct 15 (pp. 117-128). [DOI:10.1145/2381966.2381983]
22. Mousavi Baigi SF, Mousavi AS, Kimiafar K, Sarbaz M. Evaluating the cost effectiveness of tele-rehabilitation: a systematic review of randomized clinical trials. Frontiers in Health Informatics. 2022;11. [DOI:10.30699/fhi.v11i1.368]
23. Swain S, Muduli K, Kumar A, Luthra S. Analysis of barriers of mHealth adoption in the context of sustainable operational practices in health care supply chains. International Journal of Industrial Engineering and Operations Management. 2024;6(2):85-116. [DOI:10.1108/IJIEOM-12-2022-0067]
24. Simblett S, Greer B, Matcham F, Curtis H, Polhemus A, Ferrão J, Gamble P, Wykes T. Barriers to and facilitators of engagement with remote measurement technology for managing health: systematic review and content analysis of findings. Journal of Medical Internet Research. 2018;20(7):e10480. [DOI:10.2196/10480]
25. Aljedaani B, Ahmad A, Zahedi M, Ali Babar M. Security awareness of end-users of mobile health applications: an empirical study. InMobiQuitous 2020-17th EAI International Conference on Mobile and Ubiquitous Systems: Computing, Networking and Services 2020 Dec 7 (pp. 125-136). Available form: https://arxiv.org/abs/2008.13009 [DOI:10.1145/3448891.3448952]
26. Breitinger F, Tully-Doyle R, Hassenfeldt C. A survey on smartphone user's security choices, awareness and education. Computers & Security. 2020;88:101647. [DOI:10.1016/j.cose.2019.101647]
27. Aval RN, Baigi SF, Sarbaz M, Kimiafar K. Security, privacy, and confidentiality in electronic prescribing systems: A review study. Frontiers in Health Informatics. 2022;11(1):115. [DOI:10.30699/fhi.v11i1.374]
28. Nasiri S, Sadoughi F, Tadayon M H, Dehnad A. Security and privacy mechanisms of internet of things in healthcare and non-healthcare industry. Journal of Health Administration. 2019; 22 (4):86-105 [In Persian]. Available form: http://jha.iums.ac.ir/article-1-3233-en.html
29. Rezaee R, Khashayar M, Saeedinezhad S, Nasiri M, Zare S. Critical criteria and countermeasures for mobile health developers to ensure mobile health privacy and security: mixed methods study. JMIR mHealth and uHealth. 2023;11:e39055. [DOI:10.2196/39055]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
