مقدمه: امروزه پژوهش­های کیفی با توجه به ارائه نتایج تفسیری و معنایی، مقبولیتی عام یافته­اند. امکان پژوهش بر روی مفاهیمی چون تجارب زنده، هیجانات و احساسات، تحرکات اجتماعی، تعاملات بین افراد و جوامع، کشف علل ظهور و از بین رفتن پدیده­های اجتماعی، همه و همه انگیزه­ای مضاعف و زمینه­ای مساعد برای گرایش پژوهشگران به این گونه پژوهش­ها به وجود می­آورند. بر این اساس ابزارهای لازم جهت انجام چنین تحقیقاتی روز به روز در حال گسترش می­باشند.

  روش کار: این مقاله به روش مروری بر متون تهیه شده است. پژوهش کیفی از منظر صاحبنظران به طور کلی مورد بحث قرار گرفته شده است و به زمینه های کاربرد رویکرد کیفی در پژوهش­های رشته کتابداری و اطلاع رسانی اشاره شد. همچنین به اصول پژوهش­های کیفی از منظر کارکردهای نرم افزاری پرداخته ­شد، و در پایان چند نمونه پرکاربرد از نرم افزارهای تحلیل داده­های کیفی بطور مفصل معرفی شده اند.

  یافته­ها: با توجه به اینکه پژوهش­های کیفی اساساً به مطالعه افراد و پدیده ها در محیط طبیعی خود آنها می­پردازد و تعامل با عوامل مورد بررسی، با توجه به خصوصیات خودشان صورت می­پذیرد، و ارائه نتایج به صورت تفسیری است، همچنین اصول و قواعد از پیش تعیین شده و استانداردی برای روش شناسی و تحلیل داده­ها(مانند پژوهش­های کمّی)، وجود ندارد، باعث ایجاد نگرانی از غیر قابل اطمینان بودن نتایج و ورود قضاوتهای شخصی محقق به جریان تحقیق می­شود. لذا بهره­گیری از ابزارهای استاندارد تحلیل داده­ها(نرم افزارهای تحلیل داده­های کیفی) جهت اطمینان از صحت نتایج- همانند تحقیقات کمّی- لازم و ضروری است.

  بحث: نرم افزارهای تحلیل داده­های کیفی به استانداردسازی پژوهش­های کیفی می­پردازند. این نرم افزارها گرچه اصول و قواعدی خاص، برای تحلیل داده ها ارائه نمی­دهند، ولی با نظارت بر مسیر انجام پژوهش(جمع­آوری داده­ها، سازماندهی داده­ها، ارائه گزارش­ها و...) به وضعیت گاه آشفته آن سر و سامان می­بخشند.