دسترسی و استفاده از اطلاعات سلامت نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت جامعه دارد ]4-1[. به عبارت دیگر، اطلاعات سلامت می­تواند در پیشگیری از بیماری‌ها، بهبود خدمات سلامت[5-2]. کاهش هزینه‌های درمان بیماران ]7-6 [، افزایش اعتماد به نفس بیماران در روند درمان و افزایش کیفیت مراقبت­های پزشکی کمک شایانی نماید ]5[. با توجه به تأکید سازمان بهداشت جهانی مبنی بر دسترسی همگان به اطلاعات سلامت ]8[، لازم است، زیرساخت‌های لازم در این زمینه چه از بعد امکانات و تجهیزات و چه از بعد نیروی انسانی فراهم گردد. کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی به عنوان متخصصان اطلاعات سلامت، علاوه بر کمک به متخصصان حوزه سلامت ]9[، در ارتباط با خانواده‌ها نیز وظایف ویژه ای بر عهده دارند. امروزه در جامعه با وجود حجم عظیم اطلاعات در رسانه­های مختلف، دسترسی خانواده‌ها به مواد خواندنی آسان فهم در حوزه سلامت و کمک به آن­ها در درک این اطلاعات، از طرف هیچ انجمن یا سازمانی حمایت نمی­شود. به نظر می رسد، راه اندازی کتابخانه تخصصی سلامت خانواده و یا مجموعه‌های تخصصی در کتابخانه­های عمومی با اهداف و وظایف خاص می تواند این امر خطیر را محقق نماید. هدف اصلی از راه­اندازی این کتابخانه­ها یا مجموعه‌ها، فراهم نمودن امکان دسترسی خانواده‌ها به اطلاعات سلامت معتبر و موثق، متناسب با سطح سواد، فرهنگ وجنسیت آن‌ها و نیز توانمند ساختن آنان در درک و بکارگیری این اطلاعات در رفع نیازهای سلامت خود است. در این مقاله به کارکردهای این کتابخانه‌ها یا مجموعه‌های تخصصی و نیز نقش کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی در این کتابخانه‌ها پرداخته می شود.

کارکردهای کتابخانه‌ها یا مجموعه‌های تخصصی سلامت خانواده

کتابخانه‌ها یا مجموعه‌های تخصصی سلامت خانواده دارای کارکردهای ذیل هستند:

1. کمک به کاهش هزینه‌های درمانی بیماران با تجویز اطلاعات سلامت مناسب برای انجام خودمراقبتی و مدیریت فرایند درمان توسط بیمار؛
2. دسترسی مطمئن خانواده‌ها به انواع اطلاعات سلامت معتبر متناسب با نیاز واقعی، در اشکال و محمل­های مختلف؛
3. استفاده خانواده‌ها از دانش و تجارب کتابداران پزشکی به عنوان مشاوران اطلاعات سلامت در انتخاب منابع اطلاعاتی مفید در حوزه سلامت؛

کمک به افزایش دانش سلامت خانواده‌ها و به تبع آن پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها؛

1. تغییر سبک زندگی کنونی خانواده‌ها به سبک زندگی اسلامی – ایرانی با استفاده از اطلاعات سلامت مبتنی بر آموزه‌های دینی؛
2. افزایش سواد سلامت خانواده‌ها و توانمندساختن آن‌ها در دریافت، ارزیابی و کاربرد اطلاعات سلامت؛
3. کمک به افزایش میزان مطالعه در سطح جامعه با معرفی سازمان‌ها، نهادها و مراکزمعتبر و فعال در حوزه سلامت به افراد مختلف به ویژه بیماران.

وظایف کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی

در این نوع کتابخانه وظایف کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی عبارتند از:

1. شناسایی، تهیه و ارائه منابع اطلاعاتی سلامت، متناسب با نیاز‌های مختلف خانواده‌ها؛
2. معرفی رسانه‌های سلامت محور مجازی مانند وب سایت‌ها، وبلاگ‌ها و شبکه­های اجتماعی برای پاسخگویی به نیازهای جدید خانواده‌ها؛
3. برگزاری کارگاه­های آموزش سواد سلامت و سواد رسانه­ای برای خانواده­ها؛
4. استفاده از رسانه‌های گروهی مانند رادیو، تلویزیون و روزنامه‌ها برای تبلیغ خدمات کتابخانه‌های سلامت محور؛
5. تهیه بروشورها، جزوه‌ها و منابع اطلاعاتی آسان فهم به منظور ترویج پیام‌های بهداشتی برای کاربران کتابخانه‌ها؛
6. مشاوره اطلاعاتی به سایر کتابخانه‌ها (عمومی، آموزشگاهی و...) در تهیه منابع مفید در حوزه سلامت؛
7. ارائه خدمات اطلاعات سلامت متناسب با گروه‌های خاص ( معلولان، کودکان و نوجوانان، کهنسالان، زنان باردار و...)؛
8. مشاوره اطلاعاتی به خانواده‌ها و نیز، معرفی منابع در زمینه تأمین سلامت روحی، روانی و جسمی  دانش آموزان در فرایند تحصیل.

با توجه به نقش کتابخانه­های عمومی در ارائه خدمات اطلاعاتی به گروههای مختلف جامعه، لزوم توجه به ارائه خدمات اطلاعات سلامت به خانواده­ها نیز امری ضروری به نظر می­رسد. با توجه به توانمندی و قابلیت­های ویژه کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی در ارائه خدمات اطلاعات سلامت به افراد جامعه در فضای آلوده اطلاعات، به ویژه در حوزه بهداشت و سلامت، لزوم بهره­گیری از خدمات این کتابداران در کتابخانه­های تخصصی این حوزه احساس می­شود.  بنابراین، راه­اندازی کتابخانه­های تخصصی سلامت خانواده به صورت مستقل و یا به عنوان خدمتی تخصصی در کتابخانه­های عمومی، با هدف تامین نیازهای اطلاعاتی خانواده‌ها در حوزه سلامت امری ضروری و گریزناپذیر به نظر می­رسد. انتخاب هر یک از این دو مورد با توجه به سیاست‌های سازمان متولی و نیاز‌های مختلف جامعه خدمت گیرنده متفاوت خواهد بود. به نظر می‌رسد، از دو راه پیشنهاد شده، پیشنهاد نخست یعنی راه اندازی کتابخانه‌های تخصصی سلامت خانواده به طور مستقل برخلاف افزایش هزینه‌ها در کوتاه مدت، نقش موثرتری در ارتقای سطح سلامت، به ویژه برای عموم مردم در بلند مدت خواهد داشت.