مقدمه: برنامه‌های درمانی اثر مهمی در زندگی بیماران کلیوی دارند از این رو در بررسی و نتیجه مراقبت‌های بالینی از این بیماران، ارزیابی خود بیمار از وضعیت سلامتش و به عبارت دیگر ارزیابی کیفیت زندگی بیماران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف این مطالعه تعیین و مقایسه اندازه کیفیت زندگی بیماران با درمان‌های جایگزینی کلیه با افراد جامعه است.

 روش بررسی: برای اندازه‌گیری کیفیت زندگی، مدل بومی شده پرسشنامه استاندارد فرم کوتاه 36 (Short Form 36) با افزودن 35 سوال تخصصی بر اساس مطالعات گذشته، در 9 مقیاس به کار رفت. مطالعه به صورت مقطعی و چند مرکزی انجام شد. تعداد 203 بیمار شامل 80 بیمار پیوند کلیه، 83 بیمار دیالیز خونی و 40 بیمار دیالیز صفاقی در فاصله زمانی دوازده ماه، از چند مرکز دانشگاهی و خصوصی شهر تهران مورد بررسی قرار گرفتند. شرط ورود به مطالعه سن بالای 16 سال و گذشت حداقل سه ماه از درمان بود. به منظور تعیین گروه کنترل هشتاد و سه نفر از افراد سالم جامعه نیز به روش تصادفی انتخاب شدند. متغیرهای مورد بررسی شامل سوالات مربوط به کیفیت زندگی و مشخصات دموگرافیک افراد بود. اطلاعات حاصل با روش‌های آماری تحلیل واریانس، تحلیل کوواریانس و آزمون مقایسه‌های هم‌زمان بن فرنی توسط نرم‌افزار SAS مورد بررسی قرار گرفتند.

 یافته‌ها: کیفیت زندگی در مقیاس درد در گروه‌های مختلف اختلاف معنی‌داری را نشان نداد. بیماران دیالیز خونی در مقیاس محدودیت روانی نقش، محدودیت فیزیکی نقش و عملکرد فیزیکی با دیگر گروه‌ها اختلاف معنی‌داری را نشان دادند (05/0>P-Value). در مقیاس انرژی میانگین نمرات کیفیت زندگی بیماران پیوند کلیه و بیماران دیالیز صفاقی از میانگین نمرات کیفیت زندگی افراد جامعه بیشتر شد، در حالی که از نظر آماری اختلاف معنی‌دار نبود. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که با افزایش سن افراد سالم جامعه، کیفیت زندگی در تمامی مقیاس‌ها به غیر از مقیاس‌های عملکرد اجتماعی و محدودیت روانی نقش کاهش می‌یابد (05/0>P-Value). همچنین آزمون هم بستگی پیرسون نشان داد که با افزایش سن در بیماران با درمان‌های جایگزینی کلیه، کیفیت زندگی در تمامی مقیاس‌ها به جز مقیاس‌های عملکرد اجتماعی، احساس خوب بودن و سوالات اختصاصی، کاهش می‌یابد (05/0>P-Value). نتابج حاصل از آزمون t مستقل نشان داد که کیفیت زندگی افراد سالم جامعه تنها در مقیاس عملکرد اجتماعی (008/0=P-Value) تحت تأثیر جنسیت افراد است. به گونه‌ای که مردان کیفیت زندگی بهتری نسبت به زنان نشان می‌دهند. همچنین نتایج این آزمون نشان داد که در گروه‌های بیماران، مردان کیفیت زندگی بهتری را در مقیاس‌های عملکرد فیزیکی (021/0=P-Value) و درد (030/0>P-Value) نسبت به زنان نشان می‌دهند.

 نتیجه‌گیری: به طور کلی در تمامی مقیاس‌ها نشان داده شد که کیفیت زندگی بیماران پیوند کلیه، افراد جامعه و بیماران دیالیز صفاقی به هم نزدیک بوده و در یک رده قرار می‌گیرند و کیفیت زندگی بیماران دیالیز خونی از آن‌ها پایین‌تر است.